Τρωτότητα

Κλιματική Κρίση

Prepared by Prof. Anthony Micallef & the Editorial Board

Η Κλιματική Κρίση

Το φαινόμενο της Κλιματικής Αλλαγής μπορεί να οριστεί ως “μια σημαντική μεταβολή των μέσων καιρικών συνθηκών εντός αρκετών δεκαετιών ή μεγαλύτερου διαστήματος. Ωστόσο, αυτές οι κλιματικές μεταβολές μπορούν να θεωρηθούν ότι έχουν δύο συνιστώσες, την ανθρωπογενή και τη φυσική κλιματική αλλαγή (Εικόνα 1). Σε αυτό το πλαίσιο, η Κλιματική Αλλαγή έχει επίσης οριστεί ως “αλλαγή που παρατηρείται στο κλίμα σε παγκόσμια, περιφερειακή ή τοπική κλίμακα, η οποία προκαλείται από φυσικές διεργασίες και/ή την ανθρώπινη δραστηριότητα”.

Η Φυσική Κλιματική Αλλαγή αναφέρεται σε μεταβολές στο κλίμα που καθορίζονται από το ισοζύγιο της εισερχόμενης και εξερχόμενης ενέργειας στη Γη, μεταβολές που προκαλούνται από φυσικά στοιχεία όπως η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας, η τροχιά της Γης, η ηφαιστειακή δραστηριότητα και οι φυσικές συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι επιδράσεις αυτές είναι πολύ μικρές ή συμβαίνουν με πολύ αργό ρυθμό για να εξηγήσουν την ταχεία υπερθέρμανση του πλανήτη που καταγράφεται μετά τη βιομηχανική επανάσταση.

Εικόνα 1: Ανθρώπινες και φυσικές συνιστώσες της υπερθέρμανσης του πλανήτη (Πηγή: Ηνωμένες Πολιτείες Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος. Επιστήμη Κλιματικής Αλλαγής – Αιτίες της Κλιματικής Αλλαγής. https://www.epa.gov/climatechange-science/causes-climate-change)

Αναφορικά με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, ο όρος Κλιματική Αλλαγή έχει επικριθεί από πολλούς ως ανεπαρκής στην αποτύπωση του επείγοντος χαρακτήρα του προβλήματος και των ολέθριων συνεπειών του, που ουσιαστικά είναι η διατάραξη του φυσικού κλίματος.

Ως εκ των πιο πάνω, είναι πιο δόκιμο να χρησιμοποιείται ο όρος Κλιματική Κρίση για αναφορά στις ολοένα και πιο ανησυχητικές καιρικές διαταραχές που παρατηρούνται από την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης, η οποία οδήγησε στην ταχύτερη καύση ορυκτών καυσίμων, στην αυξημένη έκλυση αερολυμάτων και αερίων του θερμοκηπίου, στην αλλαγή του τρόπου χρήσης της γης και στην αποψίλωση των δασών. Η συνεχιζόμενη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου οδήγησε στην υπερθέρμανση του πλανήτη, δηλαδή την αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας που καταγράφεται κοντά στην επιφάνεια της γης. Η Κλιματική Κρίση αναφέρεται σε ένα πλήθος καιρικών διαταραχών που προκύπτουν από την υπερθέρμανση του πλανήτη, όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, οι τυφώνες και εκδηλώσεις εντονότερων καταιγίδων, οι αλλαγές στα πρότυπα βροχόπτωσης και χιονόπτωσης (κατακρημνίσεις) και οι πλημμύρες. Σε αντίθεση με άλλους κινδύνους που εκδηλώνονται σποραδικά, η Κλιματική Κρίση είναι συνεχής εδώ και αρκετές δεκαετίες και απειλεί πλέον τη σταθερότητα του γήινου κλιματικού συστήματος στο σύνολό του.

Σύμφωνα με τις εκθέσεις του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (Π.Μ.Ο. -WMO), οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που πηγάζουν από ανθρώπινες δραστηριότητες, έφθασαν το 2021 σε ιστορικά υψηλά επίπεδα και δε φαίνεται να υπάρχουν ενδείξεις υποχώρησης. Με βάση μια επισκόπηση των εκθέσεων του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), για το χάσμα εκπομπών κατά την τελευταία δεκαετία, φαίνεται ότι πιθανό θα συνεχίσουμε να ακολουθούμε την ίδια τρομακτική πορεία στην οποία μας οδηγεί η υφιστάμενη κατάσταση πραγμάτων.

Η Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, η οποία θεσπίστηκε το 2015, είχε ως στόχο να περιορίσει την ενδεχόμενη αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου και ταυτόχρονα ενθάρρυνε τις προσπάθειες για τον περιορισμό της στους 1,5 βαθμούς Κελσίου. Ωστόσο, τα τέσσερα προηγούμενα έτη από το 2019, έχουν αναφερθεί ως τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί. Σε έκθεση που δημοσιεύθηκε από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO) τον Σεπτέμβριο του 2019, σημειώνεται ότι έχουμε ήδη υπερβεί τα προβιομηχανικά επίπεδα κατά τουλάχιστον έναν (1) βαθμό Κελσίου, ένα επίπεδο που βρίσκεται κοντά σε αυτό που οι επιστήμονες θεωρούν ως ‘απαράδεκτο κίνδυνο’. Η αναποτελεσματική μείωση των παγκόσμιων εκπομπών αερίων μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας ακόμη και πάνω από τρεις (3) βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100, οδηγώντας σε εκτενέστερη και μη αναστρέψιμη διαταραχή των οικοσυστημάτων μας.

Οι δυσμενείς επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας στον φυσικό κόσμο, τη βιοποικιλότητα και την ανθρώπινη ευημερία γίνονται όλο και πιο εμφανείς. Τα έτη 2016 και 2020 ήταν από τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί από το 1880 όπου άρχισαν να συλλέγονται σε ετήσια βάση τα δεδομένα επιφανειακής θερμοκρασίας. Το 2022, ο πλανήτης μαστιζόταν από καύσωνες που κατέρριψαν τα προηγούμενα ρεκόρ. Τα στοιχεία από το Εθνικό Κέντρο Περιβαλλοντικών Πληροφοριών των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, δείχνουν ότι κατά τη δεκαετία 2010 με 2020, η παγκόσμια θερμοκρασία στην επιφάνεια της γης υπερέβαινε τον μέσο όρο του 20ού αιώνα κατά 0,82°C (1,48°F). Είναι πλέον προφανές ότι απαιτείται άμεση δράση για την αντιμετώπιση αυτής της επείγουσας παγκόσμιας κρίσης.

Η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή έχει επισημανθεί ως το σημαντικότερο πρόβλημα της εποχής μας και ως εκ τούτου βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη καμπή. Οι συνέπειες της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, όπως η αλλαγή των καιρικών συνθηκών που θέτουν σε κίνδυνο την επισιτιστική επάρκεια και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας που αυξάνει τον κίνδυνο καταστροφικών πλημμυρών, είναι ευρέως διαδεδομένες και πρωτοφανείς σε μέγεθος. Εάν δε ληφθούν άμεσα και δραστικά μέτρα, η μελλοντική προσαρμογή σε αυτές τις επιπτώσεις θα γίνεται όλο και πιο δύσκολη αλλά και δαπανηρή.

Ως απάντηση στην όλο και μεγαλύτερη συνειδητοποίηση αυτής της παγκόσμιας απειλής, έχει αναληφθεί ένας σημαντικός αριθμός πρωτοβουλιών για την αναχαίτησή της. Δυστυχώς όμως, απέχουμε πολύ από την επίτευξη του στόχου αυτού. Παραθέτοντας τα λόγια του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών António Guterres στη Σύνοδο Κορυφής για τη Δράση για το Κλίμα του 2019, “η κλιματική έκτακτη ανάγκη είναι ένας αγώνας που χάνουμε, αλλά είναι ένας αγώνας που μπορούμε να κερδίσουμε”.

Διευκρινιστική σημείωση:

Στην ενότητα για την Κλιματική Κρίση που ακολουθεί, γίνεται αναφορά σε προηγούμενες μελέτες που χρησιμοποίησαν παραπλανητικά τον όρο Κλιματική Αλλαγή, όπου αναφέρονταν συγκεκριμένα στην ανθρωπογενή Κλιματική Αλλαγή και/ή στην Υπερθέρμανση του Πλανήτη.

Επομένως, για να αποφευχθεί η παρερμηνεία στο παρόν άρθρο, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι εφεξής, κάθε αναφορά στον όρο Κλιματική Αλλαγή (όπως χρησιμοποιήθηκε σε προηγούμενες μελέτες) θα πρέπει να νοείται ως αναφορά στην ανθρωπογενή συνιστώσα της κλιματικής αλλαγής, η οποία ουσιαστικά έχει οδηγήσει στην (ανθρωπογενή) Υπερθέρμανση του Πλανήτη.

Η Κλιματική Κρίση είναι αποτέλεσμα διαφόρων και ολοένα πιο επικίνδυνων φαινομένων που προκύπτουν από την υπερθέρμανση του πλανήτη, η οποία έχει ως αποτέλεσμα ακραίες καιρικές διαταραχές.

Πρόσφατα γεγονότα σχετικά με την Κλιματική Κρίση

Προειδοποιήσεις της Κλιματικής Κρίσης: Η επόμενη πενταετία προβλέπεται να είναι η θερμότερη περίοδος που έχει καταγραφεί ποτέ στην ανθρώπινη ιστορία.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (Π.Μ.Ο.), το 2016 ήταν η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ, εξαιτίας τόσο του ισχυρού φαινομένου Ελ Νίνιο, όσο και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που αυξάνουν της εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι ακόμη και ένα σχετικά ασθενές φαινόμενο το 2023, ενδεχομένως να οδηγήσει σε νέα ρεκόρ ετήσιων θερμοκρασιών για τα έτη 2023 και 2024.

Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (Π.Μ.Ο) του ΟΗΕ αναφέρει ότι, ενώ τα οκτώ θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί στην ιστορία σημειώθηκαν μεταξύ του 2015 και 2022, η περίοδος από το 2023 έως το 2027 θα είναι κατά πάσα πιθανότητα ακόμη θερμότερη. Η ανησυχητική αυτή πρόβλεψη αποδίδεται σε ένα εντονότερο Ελ Νίνιο, το οποίο σε συνδυασμό με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, θα αυξήσει τις θερμοκρασίες πέραν από τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή του 2015. Αυτή η διεθνής συμφωνία είχε ως στόχο τον περιορισμό της υπερθέρμανση του πλανήτη “αρκετά πιο κάτω” από τους δύο βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα (που καταγράφηκαν μεταξύ του 1850 και 1900), και κατά προτίμηση στον 1,5°C. Οι συνέπειες μιας τέτοιας αύξησης της θερμοκρασίας θα έχουν ευρύτατες επιπτώσεις στην υγεία, την επισιτιστική ασφάλεια, τη διαχείριση των υδάτινων πόρων και το περιβάλλον γενικότερα.

Πλημμύρες

Εντός μιας περιόδου μόλις έξι ημερών (1-17 Μαΐου 2023), η περιοχή της Εμίλια-Ρομάνια στην Ιταλία βίωσε δύο διαδοχικά γεγονότα ισχυρών βροχοπτώσεων, συνολικής διάρκειας 80 ωρών συνεχούς βροχής. Στον απόηχο αυτών των γεγονότων, καταγράφηκαν συνολικά 379 κατολισθήσεις σε 57 δήμους, με αποτέλεσμα να κλείσουν 672 δρόμοι. Μεταξύ αυτών, 414 δρόμοι αποκλείστηκαν εντελώς, γεγονός που απομόνωσε τμήματα των αγροτικών περιοχών. Ως συνέπεια των σοβαρών συνθηκών, περίπου 23.000 άνθρωποι χρειάστηκε να απομακρυνθούν από διάφορες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των Ravenna, Forlì, Bologna και Rimini. Ο αντίκτυπος, στην κοινότητα Conselice, η οποία αντιμετώπισε αρκετές επιπτώσεις από τα γεγονότα αυτά, ήταν ιδιαίτερα καταστροφικός. Επιπλέον, στη Faenza, η κατάσταση ήταν τραγική με τα επίπεδα του νερού να ανεβαίνουν στον δεύτερο όροφο ορισμένων σπιτιών, απαιτώντας επείγουσα και ουσιαστική παρέμβαση για την ασφάλεια των κατοίκων.

Κύματα καύσωνα

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ο καύσωνας του Απριλίου του 2023 στη δυτική Μεσόγειο (σε Ισπανία, Πορτογαλία, Μαρόκο και Αλγερία), ο οποίος σημείωσε νέα ρεκόρ θερμοκρασίας, θα ήταν σχεδόν αδύνατος χωρίς την εκδήλωση της κλιματικής κρίσης. Οι ερευνητές εκτίμησαν ότι η Υπερθέρμανση του Πλανήτη αύξησε την πιθανότητα αυτού του ακραίου γεγονότος κατά τουλάχιστον 100 φορές. Οι καύσωνες στις αρχές του έτους προσδιορίστηκαν ως ιδιαίτερα επιζήμιοι, καθώς οι άνθρωποι είναι λιγότερο προετοιμασμένοι σε σύγκριση με την καλοκαιρινή περίοδο. Επιπλέον, ο καύσωνας επιδείνωσε την κατάσταση των αγροτών που ήδη αντιμετώπιζαν παρατεταμένη ξηρασία, σε ένα κρίσιμο στάδιο της καλλιεργητικής περιόδου, ιδίως για το σιτάρι.

Η αυξανόμενη σε συχνότητα εκδήλωση ακραίων θερμοκρασιών στην περιοχή, είναι ιδιαίτερα ανησυχητική καθώς ξεπέρασε τις προβλέψεις των κλιματικών μοντέλων. Δυστυχώς, η Μεσόγειος αποτελεί μία από τις πιο ευαίσθητες περιοχές της Ευρώπης στις επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Εάν δε σταματήσουν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, το μέλλον μας επιφυλάσσει μια ζοφερή προοπτική, με ολοένα συχνότερους και ακραίους καύσωνες.

Σύμφωνα με το Δελτίο Κλίματος του Ιουλίου του 2022 που δημοσιεύθηκε από την Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής Copernicus, ο Ιούλιος ήταν μεταξύ των τριών θερμότερων μηνών σε παγκόσμια κλίμακα και ο έκτος θερμότερος στην Ευρώπη (Εικόνα 2). Στη Γροιλανδία, καταγράφηκαν θερμοκρασίες κατά 8 ^oC υψηλότερες από την μέση τιμή.

Η έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (Π.Μ.Ο.) για την κατάσταση του παγκόσμιου κλίματος κατά το 2022, εντόπισε επιπρόσθετες τάσεις που προκαλούν ανησυχία

Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου

Κατά τη διάρκεια του 2021, τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα έφτασαν στο 149% επί των προβιομηχανικών επιπέδων (κατά την περίοδο 1850-1900), τα επίπεδα του μεθανίου σε ένα ποσοστό 262% (αέριο που είναι κατά 25 φορές πιο αποτελεσματικό από το διοξείδιο του άνθρακα, στην παγίδευση της θερμότητας στην ατμόσφαιρα) και τα επίπεδα του οξειδίου του αζώτου ανέρχονταν στο 124%. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αύξηση του μεθανίου από το 2020 έως το 2021 ήταν η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί ποτέ (Εικόνα 3). Οι εν λόγω εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου συνέχισαν να αυξάνονται κατά τη διάρκεια του 2022.

Εικόνα 3: Σημασία των εκπομπών μεθανίου για την κλιματική κρίση. Η εικόνα αυτή βασίζεται σε υπολογισμούς του προσωπικού του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και δεν περιλαμβάνει τις εκπομπές από τη χρήση και αλλαγές στον τρόπο χρήσης της γης. Πηγή: Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, https://www.imf.org/en/Blogs/Articles/2022/11/02/methane-emissions-must-fall-for-world-to-hit-temperature-targets

Αύξηση των θερμοκρασιών

Το 2022, η Γη ήταν περίπου 1,15 ± 0,13 °C θερμότερη από τον προβιομηχανικό μέσο όρο, γεγονός που χαρακτηρίζει τα τελευταία 8 χρόνια ως τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί ποτέ. Παρά την παρουσία ψυχρής φάσης της Νοτίου Κύμανσης, φαινόμενο Λα Νίνια, το 2022 κατατάχθηκε ως το 5^ο ή 6^ο θερμότερο έτος.

Κατά τη διάρκεια του 2022, σημαντικές περιοχές με βροχοπτώσεις που υπερέβαιναν τα κανονικά επίπεδα, περιλάμβαναν μεγάλα τμήματα της Ασίας, του νοτιοδυτικού Ειρηνικού, τα βόρεια τμήματα της Νοτίου Αμερικής και της Καραϊβικής, την ανατολική περιοχή του Σαχέλ, περιοχές της νοτίου Αφρικής, του Σουδάν και της ανατολική Ευρώπης. Αντίθετα, οι περιοχές με ελλείμματα βροχόπτωσης περιλάμβαναν τη δυτική και κεντρική Ευρώπη, τη βορειοδυτική Αφρική, τμήματα της Μέσης Ανατολής, την κεντρική Ασία και τα Ιμαλάια, την ανατολική Αφρική και τη Μαδαγασκάρη, τα κεντρικά και νότια τμήματα της Νοτίου Αμερικής, καθώς και την κεντρική και δυτική Βόρεια Αμερική.

Η υπερθέρμανση των ωκεανών

Η υπερθέρμανση των ωκεανών είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, καθώς οι μεταβολές που συμβαίνουν τώρα είναι πιθανό να είναι μη αναστρέψιμες σε εκατονταετή έως χιλιετή χρονική κλίμακα. Οι καταγραφές δείχνουν ότι κατά τη διάρκεια του 2022 σημειώθηκε περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών και ότι η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί.

Άνοδος της στάθμης της θάλασσας

Κατά τη διάρκεια των 30 χρόνων δορυφορικής (υψομετρικής) παρακολούθησης, οι ωκεανοί παρουσιάζουν μια μέση ετήσια αύξηση της στάθμης τους κατά περίπου 3,4 ± 0,3 mm. Επιπλέον, κατά το 2022 συνεχίστηκε σε παγκόσμιο επίπεδο, η αυξητική τάση της μέσης στάθμης της θάλασσας.

Πάγοι της Αρκτικής και της Ανταρκτικής

Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 2022, η έκταση των θαλάσσιων πάγων της Αρκτικής παρέμεινε κάτω από την μέση τιμή τους, όπως παρατηρήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Συγκεκριμένα τον Σεπτέμβριο, η έκταση των πάγων ήταν κατά 0,71 εκατομμύρια km² μικρότερη από την μακροπρόθεσμη μέση τιμή της, γεγονός που σηματοδότησε την 11η χαμηλότερη μηνιαία ελάχιστη έκταση πάγου, που καταγράφεται από τους δορυφόρους. Στις 25 Φεβρουαρίου 2022, η εκτιμώμενη έκταση των θαλάσσιων πάγων της Ανταρκτικής ήταν στα 1,92 εκατ. km², μια ιστορικά χαμηλή τιμή, σχεδόν 1 εκατ. km² μικρότερη από τον μέσο όρο που παρατηρήθηκε μεταξύ 1991 και 2020.

Στρώμα πάγου της Γροιλανδίας

Επί 26 συναπτά έτη, το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας παρουσιάζει συνεχή μείωση του συνολικού ισοζυγίου της μάζας του. Σε παγκόσμια κλίμακα, οι παγετώνες χάνουν μάζα σε σταθερή βάση από την αρχή της καταγραφής των δεδομένων.

Ακραία γεγονότα

Το 2022 ήταν ένα ιδιαίτερο έτος όσον αφορά την εκδήλωση καιρικών φαινομένων. Τα φαινόμενα που σχετίζονται με το κλίμα χαρακτηρίστηκαν από πρωτοφανείς ξηρασίες, ακραίους καύσωνες, μαζικές δασικές πυρκαγιές, πλημμύρες και ένα πρωτοφανές χαμηλό επίπεδο θαλάσσιου πάγου στην Ανταρκτική. Οι πρώτες ημέρες του 2023, συμπεριλαμβανομένης της θερμότερης 1ης Ιανουαρίου που έχει καταγραφεί ποτέ, αποτελούν απόδειξη ότι το μοτίβο των ακραίων κλιματικών και καιρικών φαινομένων είναι σε εξέλιξη. Πέρυσι, η υπερβολική ή ανεπαρκής βροχόπτωση έπαιξε σημαντικό ρόλο σε πολλά ακραία καιρικά ή κλιματικά φαινόμενα, απειλώντας σοβαρά ολόκληρες κοινότητες και επηρεάζοντας ζωές μέσω της συνεπακόλουθης επισιτιστικής και υδατικής ανασφάλειας σε διάφορες περιοχές. Οι παρατεταμένες ξηρασίες, σε συνδυασμό με θερμοκρασίες ρεκόρ, συνέβαλαν στην κλιμάκωση του κινδύνου εκδήλωσης πυρκαγιών, που έφτασαν στο αποκορύφωμά τους κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου στην Ευρώπη, την περιοχή της Μεσογείου και τις βορειοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες.

Ξηρασία

Η ξηρασία που σημειώθηκε στην Ευρώπη το 2022 μπορεί να είναι η πιο σοβαρή των τελευταίων πέντε αιώνων. Μπορεί να αποδοθεί σε σημαντικά μειωμένες βροχοπτώσεις, σε συνδυασμό με μια σειρά επαναλαμβανόμενων κυμάτων καύσωνα που έπληξαν την Ευρώπη από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο. Με βάση τον Συνδυασμένο Δείκτη Ξηρασίας που δημοσιεύει το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ξηρασίας (EDO), πάνω από το 25% της επικράτειας της ΕΕ στις αρχές Σεπτεμβρίου, ήταν σε κατάσταση συναγερμού. Για παράδειγμα, στη Γαλλία, η στάθμη των υδάτων σε ποτάμια και φράγματα έφτασε σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, γεγονός που οδήγησε τις αρχές της χώρας να εφαρμόσουν μέτρα για τον περιορισμό της παροχής νερού. Ως αποτέλεσμα, τον Ιούλιο του 2022, επηρεάστηκαν 90 από τα 96 διοικητικά διαμερίσματα της χώρας.

Έκταση των θαλάσσιων πάγων

Σύμφωνα με την Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής Copernicus, οι θαλάσσιοι πάγοι της Ανταρκτικής παρουσίασαν τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 2022, την χαμηλότερη μηνιαία έκταση που έχει παρατηρηθεί κατά τα 44 χρόνια καταγραφής δορυφορικών δεδομένων. Κατά τον Ιούνιο και Ιούλιο η έκταση αυτή ήταν κατά 9% και 7% κάτω από τη μέση τιμή, αντίστοιχα. Το ανησυχητικό μοτίβο διατηρήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, καθώς τα επίπεδα των θαλάσσιων πάγων της Αρκτικής και της Ανταρκτικής παρέμειναν κάτω από τον μέσο όρο, ακόμη και τους τελευταίους μήνες του 2022. Τον Σεπτέμβριο του 2022, η μέση μηνιαία έκταση των θαλάσσιων πάγων της Αρκτικής εκτιμήθηκε στα 5,4 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η τιμή αυτή ήταν κατά 0,7 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα (11%) μειωμένη από τον μέσο που καταγράφηκε μεταξύ 1991 και 2020. Στην περίπτωση της Ανταρκτικής, η μέση έκταση των θαλάσσιων πάγων ήταν 18,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα, γεγονός που υποδηλώνει μείωση κατά 0,6 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα (3%) σε σύγκριση με τον μέσο όρο μεταξύ 1991 μέχρι το 2020.

Πυρκαγιές

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS) ανέφερε ότι από τις 17 Δεκεμβρίου 2022, πάνω από 786.000 εκτάρια γης κάηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ συνολικά καταγράφηκαν περισσότερες από 2.700 δασικές πυρκαγιές. Η έκταση της γης που κάηκε το 2022 είναι σχεδόν 2,5 φορές μεγαλύτερη από τον αντίστοιχο μέσο όρο της περιόδου 2006-2021. Η Ισπανία αντιμετώπισε τις σοβαρότερες επιπτώσεις, με πάνω από 300.000 εκτάρια να έχουν καεί. Μια εικόνα που κατέγραψε στις 25 Ιουνίου ένας από τους δορυφόρους Sentinel-2 της υπηρεσίας Copernicus, απεικονίζει μια καταστροφική πυρκαγιά που έπληξε την επαρχία Zamora στην περιοχή Castilla y León. Ακόμα ένα αξιοσημείωτο γεγονός ήταν ο θαλάσσιος καύσωνας που σημειώθηκε στη Μεσόγειο Θάλασσα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Σε ορισμένες περιοχές κατά μήκος των βορειοδυτικών ακτών της Ιταλίας και της νοτιοανατολικής Γαλλίας, οι μέγιστες επιφανειακές θερμοκρασίες της θάλασσας ήταν αυξημένες κατά πέντε βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο.

1. Τι είναι η κλιματική κρίση;

Ο όρος “κλιματική κρίση” αναφέρεται στο φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη και στις αρνητικές επιπτώσεις του στο περιβάλλον. Περιλαμβάνει τις έννοιες της κλιματικής αλλαγής και τις επιπτώσεις μιας τέτοιας αλλαγής του κλίματος. Ο όρος αυτός, μαζί με την “κλιματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης”, χρησιμοποιείται για να αποδώσει τον κίνδυνο που θέτει η υπερθέρμανση του πλανήτη τόσο για την ανθρωπότητα όσο και για τη Γη, καθώς και για να τονίσει την επείγουσα ανάγκη λήψης προληπτικών μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Η Κλιματική Κρίση αναφέρεται στον αντίκτυπο των ανθρωπογενών αλλαγών στο κλίμα (μακροπρόθεσμες μεταβολές στις θερμοκρασίες και τα καιρικά φαινόμενα) συνεπεία των αυξανόμενων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αυτές, έχουν ως αποτέλεσμα μια σειρά σοβαρών επιπτώσεων όπως την περιβαλλοντική υποβάθμιση, τις φυσικές καταστροφές, τα ακραία καιρικά φαινόμενα (π.χ. έντονες και παρατεταμένες βροχοπτώσεις και πλημμύρες – Εικόνα 4), την υδατική, επισιτιστική και οικονομική ανασφάλεια, τις συγκρούσεις και την τρομοκρατία καθώς και την απώλεια ανθρώπινων ζωών. Το λιώσιμο των πάγων και των παγετώνων και η αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, την καταστροφή των κοραλλιογενών υφάλων και την οξίνιση των ωκεανών- τέτοιες καιρικές διαταραχές έχουν επίσης ως αποτέλεσμα συχνότερες και εντονότερες δασικές πυρκαγιές και ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως έντονες βροχοπτώσεις, καταιγίδες και τυφώνες.

Αναφερόμενοι πολλοί επιστήμονες στην Κλιματική Κρίση / Κλιματική Έκτακτη Ανάγκη προτάσσουν την επιτακτική ανάγκη να εντατικοποιηθούν σε παγκόσμιο επίπεδο οι προσπάθειες που αποσκοπούν στην πρόληψη αυτής της ανυπολόγιστης τραγωδίας και στην προστασία της βιόσφαιράς μας, από τις απειλές που πηγάζουν από τις συνεχιζόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

1.1 Η κλιματική κρίση

Αν και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1980 από τον πρώην αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Αλ Γκορ, ο όρος Κλιματική Κρίση υιοθετήθηκε ως σημαντικός όρος στο θέμα της Κλιματικής Αλλαγής μετά από μια σειρά δυσοίωνων προειδοποιήσεων από επιστήμονες για το θέμα. Περί τα τέλη του 2018, η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ συγκρότησε την Ειδική Επιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων για την Κλιματική Κρίση, αντικαθιστώντας την αρχική “Ειδική Επιτροπή για την ενεργειακή ανεξαρτησία και την υπερθέρμανση του πλανήτη”.

Το 2019, η ορολογία που αναφέρεται στην Κλιματική Αλλαγή φάνηκε να υφίσταται σημαντική αναδιαμόρφωση, κάτι που συσχετίστηκε με την πιο εμφατική αναφορά στην Κλιματική Κρίση κατά την ομιλία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, το 2018 στη Σύνοδο για τη Δράση για το Κλίμα.

2. Τι είδους κλιματικές αλλαγές (που οδηγούν στην κλιματική κρίση) συμβαίνουν;

Οι μακροπρόθεσμες αλλαγές στο κλίμα της γης οφείλονται τόσο σε φυσικά αίτια όσο και σε ανθρώπινες ενέργειες.

Οι φυσικές μακροπρόθεσμες αλλαγές στο κλίμα της γης ευθύνονται για την εναλλαγή από πολύ ψυχρές παγετώδεις σε θερμότερες μεσοπαγετώδεις περιόδους στη γη. Επί του παρόντος, βιώνουμε μια ασυνήθιστα παρατεταμένη μεσοπαγετώδη περίοδο και πιστεύεται ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή έχει συμβάλει στην καθυστέρηση της έναρξης της επόμενης παγετώδους περιόδου. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η καθυστέρηση αυτή θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την παράταση της τρέχουσας μεσοπαγετώδους περιόδου, της Ολοκαίνου εποχής, κατά 150.000 χρόνια.

Οι ραγδαίες μακροπρόθεσμες ανθρωπογενείς αλλαγές στο κλίμα της Γης ξεκίνησαν από τη βιομηχανική επανάσταση του 1700 ως συνέπεια των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου, που έχουν ως αποτέλεσμα κυρίως την υπερθέρμανση του πλανήτη και πολύ σημαντικές διακυμάνσεις των μέσων καιρικών συνθηκών, επηρεάζοντας μεταξύ άλλων ακραία καιρικά φαινόμενα όπως βροχοπτώσεις, ξηρασία, τυφώνες και καταιγίδες (Εικόνα 5).

2.1 Στους παράγοντες φυσικών κλιματικών αλλαγών περιλαμβάνονται οι:

Αλλαγές στην τροχιά και την περιστροφή της Γης

Το κλίμα της Γης έχει επηρεαστεί σημαντικά κατά το παρελθόν, από τις μεταβολές της τροχιάς και του άξονα περιστροφής. Η καλοκαιρινή ηλιοφάνεια του βόρειου ημισφαιρίου, η οποία επηρεάζεται από τις αλλαγές στην τροχιά του πλανήτη, πιστεύεται ότι είναι η κύρια αιτία των προηγούμενων κύκλων των παγετώνων. Αυτοί οι κύκλοι, περιλαμβάνουν παρατεταμένες ψυχρές περιόδους (εποχές των παγετώνων) καθώς και συντομότερες θερμότερες περιόδους (μεσοπαγετώδεις περίοδοι) που παρεμβάλλονται μεταξύ των εποχών των παγετώνων. Κατά τη διάρκεια της ψυχρότερης φάσης της τελευταίας εποχής των παγετώνων, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία του πλανήτη ήταν περίπου κατά 11°F ( -11,67 °C) ψυχρότερη σε σχέση με σήμερα. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της θερμότερης φάσης της τελευταίας μεσοπαγετώδους περιόδου, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία ήταν μόνο 2°F ( – 16,67 ° C) θερμότερη σε σχέση με σήμερα.

Μεταβολές στην ηλιακή δραστηριότητα

Οι μεταβολές στην ενέργεια που εκπέμπει ο ήλιος μπορούν να επηρεάσουν την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στην επιφάνεια της γης. Αν και οι μεταβολές αυτές μπορούν δυνητικά να επηρεάσουν το κλίμα του πλανήτη, εκτιμάται πως είχαν αμελητέο αντίκτυπο στην κλιματική αλλαγή που παρατηρείται κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Από το 1978 όπου δορυφόροι χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της ποσότητας της ηλιακής ενέργειας που φτάνει στη γη, οι μετρήσεις αυτές δείχνουν ότι δεν υπήρξε αύξηση στην ακτινοβολία που εκπέμπεται από τον ήλιο, παρά το γεγονός ότι οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια του πλανήτη έχουν αυξηθεί.

Αλλαγές στην ανακλαστικότητα της Γης

Η απορρόφηση ή η αντανάκλαση του ηλιακού φωτός από τον πλανήτη επηρεάζεται από την επιφάνεια και την ατμόσφαιρά του. Η ενέργεια του ήλιου απορροφάται περισσότερο από τις σκούρες επιφάνειες, όπως ο ωκεανός, τα δάση και το έδαφος, ενώ οι ανοιχτόχρωμες επιφάνειες, όπως το χιόνι, ο πάγος και τα σύννεφα, τείνουν να την αντανακλούν. Η γη απορροφά περίπου το 70 τοις εκατό της ηλιακής ακτινοβολίας που δέχεται. Ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι οι κλιματικές αλλαγές κατά το παρελθόν, έχουν επηρεαστεί από τις φυσικές μεταβολές στην επιφάνεια της γης, όπως το λιώσιμο των θαλάσσιων και ηπειρωτικών πάγων σε συνδυασμό με άλλες διεργασίες. Οι αλλαγές αυτές μπορούν να λειτουργήσουν τελικά ως μηχανισμοί ανατροφοδότησης.

Ηφαιστειακή δραστηριότητα

Τα ηφαίστεια είχαν σημαντικό αντίκτυπο στο κλίμα, καθώς οι ηφαιστειακές εκρήξεις κατά το παρελθόν, απελευθέρωσαν μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα. Ορισμένες ισχυρές εκρήξεις μπορούν να απελευθερώσουν σωματίδια όπως το SO2 στην ανώτερη ατμόσφαιρα, τα οποία αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία πίσω στο διάστημα, σε τέτοιο βαθμό ώστε να ψύξουν την επιφάνεια του πλανήτη για μερικά χρόνια. Τα σωματίδια αυτά αναφέρονται ως ψυκτικά αερολύματα. Ωστόσο, τα αερολύματα αυτά δεν προκαλούν μακροπρόθεσμη κλιματική αλλαγή, καθώς ο χρόνος παραμονής τους στην ατμόσφαιρα είναι μικρότερος σε σχέση με τα αέρια του θερμοκηπίου. Επιπλέον, οι ανθρώπινες δραστηριότητες εκπέμπουν ετησίως πάνω από 100 φορές περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα σε σύγκριση με τα ηφαίστεια.

Μεταβολές στις συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα που απαντώνται στη φύση

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μερικών εκατοντάδων χιλιάδων ετών, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα κυμάνθηκαν σε συνάρτηση με τους κύκλους των παγετώνων. Σε θερμότερες μεσοπαγετώδεις περιόδους, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα ήταν αυξημένα, ενώ σε ψυχρότερες παγετώδεις περιόδους, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα ήταν μειωμένα. Η θερμοκρασία της επιφάνειας της γης και των ωκεανών μπορεί να επηρεάσει τις φυσικές πηγές και καταβόθρες αυτών των αερίων, οδηγώντας σε μεταβολές στις συγκεντρώσεις τους στην ατμόσφαιρα. Αυτή η διακύμανση των συγκεντρώσεων λειτούργησε ως κλιματικός μηχανισμός ανατροφοδότησης, αυξάνοντας το μέγεθος των μεταβολών της θερμοκρασίας που προκύπτουν από μακροχρόνιες μετατοπίσεις της τροχιάς της Γης.

3. Γιατί συμβαίνει η κλιματική κρίση;

Η Κλιματική Κρίση συμβαίνει κυρίως (αλλά όχι μόνο) λόγω της καύσης ορυκτών καυσίμων όπως ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, που απελευθερώνει αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Αυτά λειτουργούν σαν ένα κάλυμμα που περιβάλλει τη Γη, δεσμεύοντας τη θερμότητα του ήλιου και προκαλούν την αύξηση της θερμοκρασίας. Τα κυριότερα αέρια του θερμοκηπίου που προκαλούν την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή είναι το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο.

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου παράγονται από διάφορες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης καυσίμων για τις μεταφορές ή της καύσης άνθρακα για σκοπούς θέρμανσης (Εικόνα 6). Η εκχέρσωση της γης και η αποψίλωση των δασών μπορούν επίσης να απελευθερώσουν διοξείδιο του άνθρακα. Η γεωργία (κυρίως η κτηνοτροφία και η χρήση λιπασμάτων), οι εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου και οι συσκευές που περιέχουν φθοριούχα αέρια αποτελούν σημαντικές πηγές αερίων του θερμοκηπίου.

Το μέγεθος της Κλιματικής Κρίσης μπορεί επίσης να επηρεαστεί από ορισμένα φυσικά κλιματικά φαινόμενα, όπως το Ελ Νίνιο και η Λα Νίνια. Το Ελ Νίνιο δρα ως πολλαπλασιαστικός παράγοντας της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής και οδηγεί τη μέση παγκόσμια επιφανειακή θερμοκρασία σε υψηλότερα επίπεδα.

3.1 Το φαινόμενο Ελ Νίνιο

Το Ελ Νίνιο συνδέεται συνήθως με θερμότερες επιφανειακές θερμοκρασίες στον τροπικό κεντρικό και ανατολικό Ειρηνικό Ωκεανό. Σε περιοχές όπως τα νότια τμήματα της Νοτίου Αμερικής, οι νότιες Ηνωμένες Πολιτείες, το Κέρας της Αφρικής και η κεντρική Ασία, παρατηρούνται γενικά περισσότερες βροχοπτώσεις, ενώ η Αυστραλία, η Ινδονησία και τμήματα της νότιας Ασίας μπορεί να βιώσουν ακραίες ξηρασίες. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, τα θερμά νερά του Ελ Νίνιο μπορεί ενδεχομένως να τροφοδοτήσουν τυφώνες στον κεντρικό και ανατολικό Ειρηνικό ωκεανό στο βόρειο ημισφαίριο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλά και να εμποδίσει τον σχηματισμό τυφώνων στη λεκάνη του Ατλαντικού. Το Ελ Νίνιο εμφανίζεται τυπικά κάθε δύο έως επτά χρόνια και διαρκεί κατά μέσο όρο περίπου εννέα έως δώδεκα μήνες.

Πηγές αερίων του θερμοκηπίου

Καύση ορυκτών καυσίμων (άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου) για την παραγωγή ενέργειας για ηλεκτροπαραγωγικούς σκοπούς, μεταφορές (π.χ. αυτοκίνητα και αεροπλάνα) και βιομηχανικές διεργασίες. Η καύση αυτή παράγει τα δύο κύρια αέρια του θερμοκηπίου, διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και οξείδιο του αζώτου (NO).

Αποψίλωση των δασών. Η αποψίλωση των δασών διαταράσσει τον πολύτιμο ρόλο των δέντρων στη διατήρηση της σταθερότητας του κλίματος μέσω της ικανότητάς τους να απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) από τον αέρα. Ως αποτέλεσμα, ο άνθρακας που κάποτε ήταν αποθηκευμένος σε αυτά τα δέντρα απελευθερώνεται, ενισχύοντας έτσι το φαινομένου του θερμοκηπίου.

Κτηνοτροφία μεγάλης κλίμακας. Κατά την πέψη των τροφών, οι αγελάδες και τα πρόβατα παράγουν σημαντικές ποσότητες μεθανίου (CH₄), αέριο το οποίο απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα.

Τα λιπάσματα που περιέχουν άζωτο παράγουν εκπομπές οξειδίου του αζώτου.

Χρήση φθοριούχων αερίων. Η παραγωγή και η χρήση οικιακών και βιομηχανικών συσκευών (όπως ψυγεία, κλιματιστικά, αφροί και διάφορα σπρέι/αεροζόλ) που περιέχουν φθοριούχα αέρια έχει ως αποτέλεσμα τις εκπομπές τέτοιων αερίων λόγω διαρροών κατά τη διαδικασία παραγωγής καθώς και καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του προϊόντος. Τα φθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου εκτιμάται ότι έχουν έως και 25 000 φορές μεγαλύτερη επίδραση στην υπερθέρμανση του πλανήτη, από εκείνη του διοξειδίου του άνθρακα (CO₂).

4. Πού εκδηλώνεται η κλιματική κρίση;

Η κλιματική κρίση είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα (Εικόνα 7). Επηρεάζει κάθε γωνιά του πλανήτη, χωρίς να αφήνει καμία περιοχή ανεπηρέαστη από τις καταστροφικές συνέπειές της. Η αύξηση της θερμοκρασίας υπονομεύει το φυσικό περιβάλλον και ενισχύει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα διαφόρων φυσικών καταστροφών και ακραίων καιρικών συνθηκών, όπως ξηρασίες, πυρκαγιές, τυφώνες και καταιγίδες. Επιπλέον, η κλιμακούμενη παγκόσμια θερμοκρασία συμβάλλει στην επισιτιστική και υδατική ανασφάλεια, διαταράσσει τις οικονομίες και συνδέεται άμεσα με αυξημένες πιθανότητες συγκρούσεων και τρομοκρατίας. Η άνοδος της θερμοκρασίας των ωκεανών και το λιώσιμο των παγετώνων οδηγούν σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας, που επηρεάζει ιδιαίτερα τις παραθαλάσσιες περιοχές, και έχουν ως αποτέλεσμα την οξίνιση των ωκεανών, η οποία επηρεάζει σοβαρά τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι υφίστανται καταστροφή ως αποτέλεσμα τόσο της αύξησης της θερμοκρασίας των ωκεανών όσο και των εντονότερων ωκεάνιων καταιγίδων.

Η κλιματική κρίση είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα, αλληλένδετο με το κλιματικό Σύστημα της Γης στο σύνολό του. Ενδεικτικά, ορισμένα μετεωρολογικά φαινόμενα που συνδέονται με τροπικές και υποτροπικές περιοχές ευθύνονται για την εμφάνιση ακραίων κατακρημνίσεων στην Αρκτική.

4.1 Διαφορές στον βαθμό επίπτωσης της κλιματικής κρίσης

Ενώ η κλιματική κρίση είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που επηρεάζει όλες τις χώρες, πρέπει να αναγνωριστεί ότι οι επιπτώσεις, λόγω του διαφορετικού βαθμού τρωτότητας των χωρών, θα διαφέρουν, γεγονός που επηρεάζει τον βαθμό ανταπόκρισης και ρυθμό ανάκαμψης από τις επιπτώσεις αυτές. Κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή COP27 (διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή, 2022) έγινε μια αξιολόγηση με σκοπό να εντοπιστούν οι χώρες που είναι πιο πιθανό να πληγούν σε περίπτωση κλιματικής καταστροφής, χωρίς καμία πιθανότητα ανάκαμψης. Από τις δέκα χώρες με τις μεγαλύτερες επιπτώσεις που εντοπίστηκαν, οι πέντε πρώτες ήταν οι εξής:

Τσαντ – υψηλότερη τρωτότητα ως συνέπεια των πλημμυρών σε εθνικό επίπεδο, τις στρατιωτικές αντιπαραθέσεις και του λιμού.

Σομαλία – ξηρασία και πολιτικά προβλήματα στη χώρα.

Συρία – μετά από μια δεκαετία πολέμου, ξηρασίας και τον σεισμό του 2023.

Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό: πάνω από 100 ένοπλες ομάδες, πολλές ασθένειες όπως η ελονοσία και ο Έμπολα, λιμός.

Αφγανιστάν – Απώλεια της διεθνούς βοήθειας λόγω του καθεστώτος των Ταλιμπάν, 3 συνεχή έτη ξηρασίας και πλημμυρών.

5. Ποιες είναι οι συνέπειες της Κλιματικής Κρίσης;

Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος- IPCC αναγνώρισε διάφορα σημαντικά ζητήματα που αφορούν τη σταθερότητα του παγκόσμιου κλιματικού συστήματος, τα οποία περιλαμβάνουν:

Μη αναστρέψιμες συνέπειες: Ακόμα και με σχετικά μετριασμένες μεταβολές της παγκόσμιας θερμοκρασίας, θα υπάρξουν μόνιμες επιπτώσεις, ιδίως στα οικοσυστήματα της Αρκτικής, στους κοραλλιογενείς υφάλους και στη βιοποικιλότητα.
Ακραία καιρικά φαινόμενα: Προβλέπονται συχνότερες και εντονότερες εκδηλώσεις σοβαρών καιρικών φαινομένων, όπως έντονες βροχοπτώσεις και καύσωνες.
Σοβαρές επιπτώσεις για τους εξαθλιωμένους και ευπαθείς πληθυσμούς παγκοσμίως: Οι φτωχότερες και πιο ευάλωτες κοινότητες του κόσμου θα υποφέρουν σε μεγάλο βαθμό, κάτι που θα επιφέρει και αύξηση των περιφερειακών συγκρούσεων και της τρομοκρατίας.
Περιβαλλοντικό και οικονομικό πλήγμα: Τόσο τα φυσικά οικοσυστήματα όσο και τα οικονομικά συστήματα θα υποστούν επιζήμιες επιπτώσεις.
Σημαντικά μεμονωμένα περιστατικά: Αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν περαιτέρω άνοδο της στάθμης της θάλασσας λόγω της τήξης των μεγάλων παγετώνων στη Γροιλανδία και την Ανταρκτική (Εικόνα 8).

Η Κλιματική Κρίση δεν ευθύνεται μόνο για την αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλά και για τις σταδιακές περιβαλλοντικές μεταβολές, όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η αλάτωση των υπόγειων υδάτων, η ξηρασία και η επέκταση των ερημικών περιοχών, η λειψυδρία και η έλλειψη τροφίμων, οι σοβαρές πυρκαγιές, οι πλημμύρες, το λιώσιμο των πάγων και των παγετώνων, η υγεία και η απώλεια ανθρώπινων ζωών.

5.1 Οι σημερινές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης

Λειψυδρία και έλλειψη τροφίμων

Η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή επηρεάζει αρνητικά τη διαθεσιμότητα και την ποιότητα του νερού τόσο για ύδρευση αλλά και για άρδευση. Πολλές περιοχές, στις οποίες ιστορικά ευδοκιμούσαν οι καλλιέργειες, τώρα έχουν απωλέσει την παραγωγικότητά τους, οδηγώντας προς μια ενδεχόμενη επισιτιστική κρίση. Η απώλεια της επισιτιστικής ασφάλειας επηρεάζει σε μεγαλύτερο βαθμό τους φτωχούς και ευάλωτους πληθυσμούς. Ως αποτέλεσμα, η υπερθέρμανση του πλανήτη αναμένεται να διευρύνει την οικονομική ανισότητα μεταξύ των πλουσιότερων και των φτωχότερων χωρών.

Σοβαρές πυρκαγιές

Η υπερθέρμανση του πλανήτη και η ξηρασία που συχνά συνδέεται με αυτήν έχουν παρατείνει την περίοδο των πυρκαγιών και έχουν αυξήσει τη συχνότητα αλλά και την έκταση των καμένων εκτάσεων. Η παράταση της περιόδου πυρκαγιών σε αρκετές περιοχές μπορεί να αποδοθεί στις υψηλότερες θερμοκρασίες κατά την άνοιξη, στις παρατεταμένες ξηρές περιόδους το καλοκαίρι και στην ξηρότερη βλάστηση και έδαφος. Η απειλή αυτή επιδεινώνεται περαιτέρω από τη μείωση της χιονόστρωσης και το πρόωρο λιώσιμο της κατά την άνοιξη, γεγονός που οδηγεί σε μειωμένη διαθεσιμότητα νερού κατά τους θερμούς καλοκαιρινούς μήνες, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο πυρκαγιών.

Πλημμύρες

Λόγω των επιπτώσεων της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, η ατμόσφαιρα θερμαίνεται και για κάθε έναν βαθμό Κελσίου αύξησης της θερμοκρασίας, ο αέρας μπορεί να συγκρατήσει 7% περισσότερους υδρατμούς.

Οι έντονες βροχοπτώσεις μπορούν να προκαλέσουν πλημμύρες εάν εκδηλωθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ οι ηπιότερες βροχοπτώσεις για αρκετές ημέρες μπορούν να προκαλέσουν υπερχείλιση ποταμών ή φραγμάτων. Ειδικότερα, οι παράκτιες κοινότητες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες, λόγω των συνδυασμένων επιπτώσεων της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, των έντονων καταιγίδων και του ανεπαρκούς σχεδιασμού και πλημμελούς διαχείρισης των πλημμυρών.

Το λιώσιμο των πολικών πάγων και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας

Το λιώσιμο των παγετώνων και των στρωμάτων πάγου στις ορεινές και πολικές περιοχές επιταχύνεται, οδηγώντας έτσι σε αύξηση της στάθμης της θάλασσας. Περισσότερες από το 50% των μεγαλουπόλεων του κόσμου με πληθυσμό άνω των πέντε εκατομμυρίων κατοίκων, βρίσκονται σε περιοχές ευάλωτες στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Εάν δε ληφθούν άμεσα μέτρα, εντός της διάρκειας της ζωής μας, μεγάλες περιοχές διαφόρων πόλεων θα μπορούσαν να βυθιστούν, εκτοπίζοντας εκατομμύρια ανθρώπων.

Διαταραχή του κλίματος και ακραία καιρικά φαινόμενα

Η συχνότητα και η ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων και των καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα αυξάνονται λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Οι καύσωνες, οι ξηρασίες, οι καταιγίδες και οι τυφώνες προκαλούν σημαντικές καταστροφές παγκοσμίως, επηρεάζοντας κάθε ήπειρο. Επί του παρόντος, το 90% των φυσικών καταστροφών σχετίζονται με τον καιρό και το κλίμα, επιφέροντας κάθε χρόνο κόστος πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στην παγκόσμια οικονομία και σπρώχνοντας εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια.

Μείωση της βιοποικιλότητας

Εκτός από τις μη-βιώσιμες πρακτικές χρήσης της γης, η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή καθίσταται επίσης σημαντικός παράγοντας για τη μείωση της βιοποικιλότητας. Έχει επιφέρει αλλαγές στα θαλάσσια, γλυκά και χερσαία οικοσυστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο, οδηγώντας στην εξαφάνιση τοπικών ειδών, στην αύξηση του επιπολασμού διαφόρων ασθενειών και στη αυξημένη θνησιμότητα τόσο της χλωρίδας όσο και της πανίδας. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες στην ξηρά έχουν προκαλέσει τη μετανάστευση φυτών και ζώων σε μεγαλύτερα υψόμετρα ή γεωγραφικά πλάτη, συχνά προς τους πόλους, γεγονός που έχει εκτεταμένες επιπτώσεις για τα οικοσυστήματα. Η ανθρώπινη υγεία μπορεί να επηρεαστεί και από την απώλεια των αγαθών που μας παρέχει το οικοσύστημα (όπως η τροφή, τα φάρμακα και τα μέσα διαβίωσης).

Αύξηση των συγκρούσεων και της τρομοκρατίας

Η κλιματική κρίση εντείνει τον ανταγωνισμό για βασικούς πόρους όπως η τροφή, το νερό και η γη, γεγονός που επιφέρει κοινωνικοοικονομικές πιέσεις και συχνά οδηγεί σε μεγάλης κλίμακας μετακινήσεις πληθυσμών. Οι λαοί αυτοί είναι όλο και πιο ευάλωτοι στο να γίνουν στόχοι βίας ή και στρατολόγησης από τρομοκρατικές οργανώσεις. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, αν δεν ληφθούν μέτρα, περισσότερα από 140 εκατομμύρια άτομα στη Νότια Ασία, την υποσαχάρια Αφρική και τη Λατινική Αμερική θα αναγκαστούν να μεταναστεύσουν εντός των αντίστοιχων περιοχών τους μέχρι το 2050.

Υγεία και απώλεια ζωής

Οι κύριες επιπτώσεις στην υγεία, που προκύπτουν από την υπερθέρμανση το πλανήτη, είναι ο αυξημένος κίνδυνος υποσιτισμού, ελονοσίας, διάρροιας, θερμικής καταπόνησης και ατυχημάτων, καθώς και τα ακραία καιρικά φαινόμενα (πλημμύρες, πυρκαγιές και καταιγίδες). Ο κύριος λόγος για τους θανάτους που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες στην Ευρώπη είναι η θερμική καταπόνηση που μπορεί να επιδεινώσει υφιστάμενα προβλήματα υγείας, όπως αναπνευστικές, καρδιαγγειακές, εγκεφαλοαγγειακές παθήσεις καθώς και παθήσεις που σχετίζονται με τον σακχαρώδη διαβήτη. Σύμφωνα με στοιχεία από διάφορες χώρες, εκτιμάται ότι το 2022, η υψηλή θερμοκρασία ήταν υπεύθυνη για τον θάνατο τουλάχιστον 15.000 ατόμων, με την Ισπανία να καταγράφει σχεδόν 4.000 θανάτους, την Πορτογαλία περισσότερους από 1.000, το Ηνωμένο Βασίλειο πάνω από 3.200 και τη Γερμανία περίπου 4.500 θανάτους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Προβλεπόμενες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης

Η ανθεκτικότητα των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα συνεπάγεται ότι οι συγκεντρώσεις τους θα συνεχίσουν να αυξάνονται και θα παραμείνουν υψηλές για εκατοντάδες χρόνια, ακόμη και αν οι εκπομπές σταματήσουν να αυξάνονται. Ακόμα και αν καταφέρουμε να σταθεροποιήσουμε τη σύνθεση της ατμόσφαιρας μειώνοντας δραστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια θα εξακολουθήσουν να αυξάνονται. Αυτό οφείλεται στους ωκεανούς, οι οποίοι αποθηκεύουν θερμότητα και χρειάζονται αρκετές δεκαετίες για να προσαρμοστούν πλήρως στις υψηλότερες συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου. Κατά συνέπεια, οι επιπτώσεις των αυξημένων συγκεντρώσεων αερίων του θερμοκηπίου και των θερμότερων ωκεανών θα συνεχίσουν να επηρεάζουν το κλίμα για αρκετές δεκαετίες έως αρκετούς αιώνες στο μέλλον.

6. Μπορεί η ανθρώπινη δραστηριότητα να επηρεάσει τις επιπτώσεις της Κλιματικής Κρίσης;

Ενώ η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι ο κύριος μοχλός των κλιματικών αλλαγών και της υπερθέρμανσης του πλανήτη, είναι επίσης καθοριστική για την προσαρμογή σε ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις της. Για παράδειγμα, τα κράτη που αντιμετώπισαν πλημμυρικά φαινόμενα για παρατεταμένη περίοδο είχαν την ευκαιρία να προσαρμοστούν, αναπτύσσοντας για παράδειγμα προηγμένα αντιπλημμυρικά έργα (Εικόνα 9).

Εικόνα 9: Σύστημα ανασυρόμενου φράγματος στον ποταμό Τάμεση (Ηνωμένο Βασίλειο), σχεδιασμένο για την προστασία της πλημμυρικής ζώνης του Λονδίνου από τις εξαιρετικά υψηλές παλίρροιες και τις καταιγίδες που αναπτύσσονται στη Βόρεια Θάλασσα.

Η προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής συνεπάγεται τη διαδικασία εναρμόνισης στις σημερινές ή στις αναμενόμενες μελλοντικές κλιματικές συνθήκες. Περιλαμβάνει επίσης την καλύτερη αξιοποίηση των πιθανών ευνοϊκών συνθηκών που μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, όπως οι παρατεταμένες περίοδοι καλλιέργειας ή οι βελτιωμένες αποδόσεις σε συγκεκριμένες περιοχές. Οι τοπικές αρχές διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προσαρμογή στις αλλαγές αυτές, μέσα από δράσεις όπως:

την ανάπτυξη στρατηγικών για την αντιμετώπιση των καυσώνων και της αύξησης της θερμοκρασίας, την εφαρμογή αποτελεσματικότερων συστημάτων οδοστρωμάτων για τη διαχείριση των πλημμυρών και των όμβριων υδάτων και τη βελτίωση των μεθόδων αποθήκευσης και αξιοποίησης του νερού,
την αντιμετώπιση της αυξανόμενης εμφάνισης φυσικών καταστροφών με την ενίσχυση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των λιγότερο προνομιούχων ατόμων και τη διεύρυνση του φάσματος των φυσικών τους αγαθών.
την προστασία των παράκτιων περιοχών από τις επιπτώσεις της ανόδου της στάθμης της θάλασσας μέσω δραστηριοτήτων όπως η αποκατάσταση των παραλιών και των αμμόλοφων.
τη διαχείριση της γης και των δασών με την προώθηση της προσαρμογής των οικοσυστημάτων μέσω αλλαγών στην βιοποικιλότητα ή στη δομή των δασών.
την προετοιμασία για την ξηρασία και αντιμετώπισή της με την καλλιέργεια ανθεκτικών φυτικών ποικιλιών.
τη διασφάλιση της ενέργειας και των δημόσιων υποδομών με την ενσωμάτωση χαρακτηριστικών ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή, στον προγραμματισμό και τον σχεδιασμό των έργων υποδομής.

6.1 Προσαρμογή στην κλιματική κρίση

Οι βασικές αρχές για την επιτυχή προσαρμογή προαπαιτούν την αναγνώριση ότι οι στρατηγικές προσαρμογής πρέπει να είναι κατάλληλες, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά συγκεκριμένων περιοχών. Δεν υπάρχει καθολική λύση για τον μετριασμό των κινδύνων που να είναι κατάλληλη για όλες τις συνθήκες. Για τη βελτίωση του σχεδιασμού και της εκτέλεσης των δράσεων προσαρμογής, είναι σημαντικό να υπάρχει συντονισμός σε διάφορα επίπεδα, από άτομα έως κυβερνητικές δομές. Ένα κρίσιμο αρχικό μέτρο για την προσαρμογή στη μελλοντική κλιματική αλλαγή περιλαμβάνει τη μείωση της τρωτότητας και της έκθεσης στις τρέχουσες κλιματικές διακυμάνσεις.

7. Μπορεί η ανθρώπινη δραστηριότητα να επηρεάσει τα αίτια της Κλιματικής Κρίσης;

Ο ανθρώπινος πληθυσμός έχει ενισχύσει τον αντίκτυπο της κλιματικής κρίσης στον πλανήτη μέσω της αύξησης του αριθμού του και της υπερβολικής χρήσης των φυσικών πόρων και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, τα οποία έχουν κλιμακωθεί σημαντικά τις τελευταίες 10 έως 15 δεκαετίες (Εικόνα 10). Ωστόσο, η προώθηση πληθυσμιακών αλλαγών και αλλαγών στις καταναλωτικές συνήθειες εγείρει σοβαρές ηθικές ανησυχίες που πρέπει να ληφθούν υπόψη.

Κάθε μετρικός τόνος διοξειδίου του άνθρακα που απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα, επιβαρύνει το πρόβλημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αντιθέτως, η μείωση των εκπομπών συμβάλλει στον μετριασμό αυτού του προβλήματος. Για να σταματήσει εντελώς η υπερθέρμανση του πλανήτη, είναι απαραίτητο το ισοζύγιο των εκπομπών CO2 σε παγκόσμια κλίμακα να μηδενιστεί. Επιπλέον, η μείωση της έκλυσης άλλων αερίων του θερμοκηπίου, όπως το μεθάνιο, μπορεί επίσης να συμβάλει σημαντικά στην επιβράδυνση της διαδικασίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ιδίως στο άμεσο μέλλον.

Εικόνα 10: Ετήσια παγκόσμια επιφανειακή θερμοκρασία και ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα (1850-2022) Πηγή: ΝΟΑΑ, ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΕΞΥΠΝΟ ΕΘΝΟΣ. Αρχικό γράφημα του Dr. Howard Diamond (NOAA ARL) και προσαρμοσμένο από το NOAA Climate.gov. Δημοσιεύθηκε: 15 Μαΐου 2023. https://www.climate.gov/media/13840

Η ανθρώπινη δραστηριότητα μπορεί επίσης να επηρεάσει τα αίτια της Κλιματικής Κρίσης με την μείωση της καύσης ορυκτών καυσίμων, με την αλλαγή του τρόπου ζωής και την ευαισθητοποίηση του κοινού. Το μεγαλύτερο ακόμα μέρος των ανθρώπων, που αναγνωρίζουν τη σχέση μεταξύ της ανθρώπινης δραστηριότητας και της κλιματικής αλλαγής, δεν αναλαμβάνει αρκετά μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Ο λόγος για αυτό μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη ευαισθητοποίησης, σχετικά με το πώς ο τρόπος ζωής μας επηρεάζει τη χρήση ενέργειας και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και στην έλλειψη γνώσης για φιλικές προς το περιβάλλον εναλλακτικές. Αυτό θεωρείται σημαντικός παράγοντας για τον οποίο τόσο ο ατομικός τρόπος ζωής όσο και οι οργανωτικές πρακτικές εξακολουθούν να μην είναι βιώσιμες.

7.1 Επιρροή της ανθρώπινης συμπεριφοράς στα αίτια της κλιματικής κρίσης

Ο κόσμος βιώνει ένα ραγδαίο μετασχηματισμό στο κλίμα ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας (οικονομική εκμετάλλευση και εξάντληση των φυσικών πόρων / υπερπαραγωγή και υπερκατανάλωση).

Η κατανόηση των αξιών και των πεποιθήσεων στις οποίες στηρίζονται οι αποφάσεις που λαμβάνουν οι άνθρωποι και οι πολιτικές που προωθούν την αύξηση του πληθυσμού και της κατανάλωσης, είναι ζωτικής σημασίας. Οι συμπεριφορές αυτές συμβάλουν σημαντικά στην κλιματική αλλαγή, αλλά δεν είναι ομοιόμορφες σε διαφορετικά πολιτισμικά και κοινωνικά πλαίσια και, ως εκ τούτου, μια ενιαία προσέγγιση μπορεί να μην είναι κατάλληλη ή δίκαιη για την αντιμετώπιση των σχέσεων μεταξύ πληθυσμού, κατανάλωσης και κλιματικής αλλαγής.

Οι επιλογές της ανάπτυξης αποτελεσματικών τεχνολογικών λύσεων είναι περιορισμένες, λόγω οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραγόντων που συνδέονται με την παραγωγή τους, γεγονός που περιορίζει τη χρήση αυτού του μέτρου για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

8. Μπορούν να προβλεφθούν πτυχές της κλιματικής κρίσης;

Τα κλιματικά μοντέλα είναι προγράμματα υπολογιστών που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να προβλέψουν το κλίμα, προσομοιώνοντας τους διάφορους παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το κλίμα μιας περιοχής. Με τα κλιματικά μοντέλα οι επιστήμονες έχουν την δυνατότητα να αναλύσουν όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν το κλίμα της Γης, συμπεριλαμβανομένων σταθερών παραγόντων, όπως το γεωγραφικό πλάτος, το υψόμετρο και η απόσταση από τον ήλιο, καθώς και μεταβλητών, όπως οι ηφαιστειακές εκρήξεις, η ατμοσφαιρική ρύπανση και οι μετατοπίσεις των ηπείρων κατά τη διάρκεια εκατομμυρίων ετών. Κατά την προσομοίωση, οι επιστήμονες μπορούν να προβλέψουν τον τρόπο που επηρεάζονται διάφοροι παράγοντες, σε συνάρτηση της αλλαγής μιας μεταβλητής όπως η θερμοκρασία των ωκεανών. Ουσιαστικά, ένα κλιματικό μοντέλο είναι μια ολιστική αποτύπωση της διασύνδεσης των διαφόρων παραγόντων που επηρεάζουν το κλίμα του πλανήτη μας (Εικόνα 11).

Η αξιολόγηση της ακρίβειας των υπολογιστικών μοντέλων, γίνεται μέσω μετεωρολογικών δορυφόρων οι οποίοι φέρουν εξειδικευμένα όργανα για τη συνεχή και εκτενή παρατήρηση της ατμόσφαιρας του πλανήτη μας. Ακόμα, τα αρχαία δέντρα και οι πυρήνες που εξάγονται από τα στρώματα πάγου και τους παγετώνες, παρέχουν στους επιστήμονες πληροφορίες για το κλίμα κατά το παρελθόν. Συνδυάζοντας δεδομένα από αυτές τις πηγές, οι επιστήμονες είναι σε θέση να κατανοήσουν εις βάθος τον αντίκτυπο που είχαν οι μεταβολές του πλανήτη και της ατμόσφαιρας στο γήινο κλίμα.

8.1 Πρόβλεψη της Κλιματικής Κρίσης

Το εύρος της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής που θα εκδηλωθεί μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα καθορίζεται από τις επιλογές που κάνουμε στο παρόν. Σύμφωνα με την έκθεση της ομάδας εργασίας Ι της IPCC το 2021, εάν λάβουμε επαρκή μέτρα για τη μείωση των επιπέδων CO2 και πετύχουμε την αναχαίτιση της αύξησής τους μετά το 2050, αυτό θα οδηγήσει στο καλύτερο πιθανό σενάριο, όπου η μέση παγκόσμια θερμοκρασία θα αυξηθεί μόνο κατά 1-1,5°C. Ωστόσο, αν δεν καταφέρουμε να μειώσουμε τις εκπομπές CO2 και η αυξητική τάση συνεχιστεί, το χειρότερο πιθανό σενάριο προβλέπει αύξηση της θερμοκρασίας κατά 4,5-5°C.

Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) αποτελείται από επιστήμονες διαφόρων χωρών, οι οποίοι συνεργάζονται για να αντιμετωπίσουν το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, μέσα από την εκτενή μελέτη των κλιματικών αλλαγών του παρελθόντος, της χρήσης κλιματικών μοντέλων για την πρόβλεψη διαφορετικών σεναρίων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και την πρόβλεψη των επιπτώσεών τους.

Οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής προβλέπονται να διαφέρουν σε διάφορες περιοχές. Για παράδειγμα, η άνοδος της θερμοκρασίας αναμένεται να είναι πιο έντονη στην ξηρά σε σχέση με τους ωκεανούς και αντίστοιχα, πιο έντονη στα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη σε σχέση με τα τροπικά και μεσαία γεωγραφικά πλάτη.

8.2 Προβλεπόμενες επιπτώσεις της Κλιματικής Κρίσης

Η άνοδος της θερμοκρασίας, η οποία παρατηρείται ήδη, επιφέρει διαταραχές σε διάφορα χαρακτηριστικά του κλιματικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένων των προτύπων βροχόπτωσης, του σχηματισμού νεφώσεων και της χιονόπτωσης. Επιπλέον, επηρεάζει τους ωκεανούς του πλανήτη, τα οικοσυστήματα, την παγοκάλυψη και όλα τα άλλα διασυνδεδεμένα στοιχεία του πολύπλοκου κλιματικού συστήματος της Γης.

Μεταβολές στα πρότυπα κατακρήμνισης

Εάν η μέση θερμοκρασία της Γης αυξηθεί, ο κύκλος του νερού θα επιταχυνθεί λόγω του αυξημένου ρυθμού εξάτμισης, με αποτέλεσμα την αυξημένη συγκέντρωση υδρατμών στην ατμόσφαιρα που καταλήγουν τελικά σε εντονότερες βροχοπτώσεις. Μια άνοδος της θερμοκρασίας κατά 1^o C θα μπορούσε να οδηγήσει σε 7% αύξηση των κατακρημνισμάτων παγκοσμίως, με αποτέλεσμα περισσότερη βροχή και χιόνι και μεγαλύτερη πιθανότητα πλημμυρών σε ορισμένες περιοχές. Σε μια ενδεχόμενη αύξηση θερμοκρασίας κατά 2°C η πιθανότητα εκδήλωσης ισχυρών βροχοπτώσεων αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,7 φορές ενώ η έντασή τους μπορεί να αυξηθεί έως και 14%. Ωστόσο, οι αλλαγές στα πρότυπα κατακρήμνισης δεν θα είναι ομοιόμορφες, με ορισμένες περιοχές του πλανήτη να δέχονται περισσότερες και άλλα λιγότερες βροχές και χιόνια.

Λιώσιμο χιονιού και πάγου

Με την υπερθέρμανση του πλανήτη, το χιόνι και ο πάγος λιώνουν αισθητά. Μελέτες δείχνουν ότι το λιώσιμο των στρώσεων πάγου, των παγετώνων και άλλων χερσαίων τύπων χιονιού και πάγου, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες θα υπερβεί την ποσότητα των χειμερινών κατακρημνισμάτων, οδηγώντας σε μείωση των συνολικών επιπέδων χιονιού και πάγου. Η τάση αυτή είναι εμφανής τον τελευταίο αιώνα, καθώς οι ορεινοί παγετώνες και το μόνιμο στρώμα πάγου της Αρκτικής έχουν μειωθεί σε μέγεθος. Το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας λιώνει με ταχύτερο ρυθμό, όπως επίσης και ο θαλάσσιος πάγος στις περιοχές της Αρκτικής και της Ανταρκτικής. Στην πραγματικότητα, το πάχος των θαλάσσιων πολικών πάγων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού έχει μειωθεί στο το ήμισυ από το 1950, και η τάση αυτή είναι πιο έντονη στην Αρκτική παρά στην Ανταρκτική. Το λιώσιμο των πάγων θα μπορούσε ακόμα να επηρεάσει την ωκεάνια κυκλοφορία, ενός σημαντικού ρυθμιστικού μηχανισμού του κλίματος, του οποίου η κατάρρευση θα επέφερε καταστροφικές επιπτώσεις τόσο στο κλίμα όσο και στα οικοσυστήματα ανά το παγκόσμιο. Το ακριβές μέγεθος του λιωσίματος είναι αβέβαιο προς το παρόν, αλλά αναμένεται ότι μέχρι το τέλος του αιώνα ο Αρκτικός Ωκεανός κατά τους καλοκαιρινούς μήνες να είναι πλέον χωρίς πάγους.

Αύξηση της στάθμης της θάλασσας

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας οφείλεται σε ένα θερμότερο κλίμα, μέσω δύο μηχανισμών: (1) το λιώσιμο των πάγων και των παγετώνων που προσθέτουν νερό στους ωκεανούς και αυξάνουν τη στάθμη της θάλασσας, και (2) τη θερμική διαστολή του νερού των ωκεανών, η οποία αυξάνει τον όγκο του και συνεπώς τη στάθμη της θάλασσας. Από το 1880, η στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί κατά περίπου 0,10 έως 0,20 μέτρα (0,3 έως 0,75 πόδια), ανάλογα με την περιοχή. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας έχει προκληθεί εξίσου από το λιώσιμο των πάγων και τη θερμική διαστολή, αν και υπάρχει κάποια αβεβαιότητα όσον αφορά τη σχετική συμβολή τους. Τα κλιματικά μοντέλα προβλέπουν ότι μέχρι το 2050, η στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί κατά 0,25 έως 0,30 μέτρα, ενώ χωρίς σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, μέχρι το 2100 αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 1,1 μέτρα (3,5 πόδια). Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταβύθιση περιοχών με χαμηλό υψόμετρο, θέτοντας σε κίνδυνο τις παράκτιες κοινότητες, τους υγροτόπους και το παγκόσμιο εμπόριο. Ακόμη και αν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μειωθούν δραστικά, τα σημερινά επίπεδα θα προκαλέσουν πιθανότατα άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά περίπου 0,6 μέτρα (2 πόδια) μέχρι το τέλος του αιώνα.

Οξίνιση των ωκεανών

Οι ωκεανοί της Γης αναμένεται να λειτουργήσουν ως ρυθμιστικός παράγοντας κατά της κλιματικής αλλαγής, απορροφώντας μέρος της πλεονάζουσας θερμότητας και του διοξειδίου του άνθρακα που υπάρχει στην ατμόσφαιρα. Ενώ αυτό είναι θετικό νέο βραχυπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα γίνεται προβληματικό. Ο συνδυασμός διοξειδίου του άνθρακα και θαλασσινού νερού οδηγεί στη δημιουργία ενός ήπιου ανθρακικού οξέος. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η διαδικασία αυτή έχει οδηγήσει σε μείωση του pH των ωκεανών κατά 0.1 μονάδες, σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Προβλέπεται ότι μέχρι το έτος 2100 θα υπάρξει περαιτέρω οξίνιση με μειωμένο pH κατά περίπου 0,14 έως 0,35. Η αυξημένη οξύτητα των ωκεανών απειλεί άμεσα τους κοραλλιογενείς υφάλους και άλλους θαλάσσιους οργανισμούς που είναι ευαίσθητοι στην οξύτητα του περιβάλλοντός τους.

Η οξίνιση των ωκεανών είναι συνέπεια της αυξανόμενης συγκέντρωσης CO2. Περίπου το 25% της ετήσιας απελευθέρωσης του ανθρωπογενούς CO2 στην ατμόσφαιρα απορροφάται από τον ωκεανό, γεγονός που συμβάλλει στον μετριασμό των επιπτώσεων της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, αυτό επιφέρει σημαντικές οικολογικές συνέπειες για τον ωκεανό.

Η οξύτητα του θαλασσινού νερού αυξάνεται από την αντίδραση μεταξύ του CO2 και του ωκεανού. Αυτό αποτελεί σοβαρή απειλή για τους θαλάσσιους οργανισμούς και κατ’ επέκταση την επισιτιστική ασφάλεια, λόγω της υποβάθμισης της αλιείας και των υδατοκαλλιεργειών. Επίσης, επηρεάζει την προστασία των ακτών, καθώς αποδυναμώνει τους κοραλλιογενείς υφάλους, οι οποίοι χρησιμεύουν ως φυσικά φράγματα για την ακτογραμμή, και υποβαθμίζει τον τουρισμό. Επιπλέον, καθώς το pH του ωκεανού μειώνεται και γίνεται πιο όξινο, μειώνεται η ικανότητά του να απορροφά CO2 από την ατμόσφαιρα. Τα τελευταία 26.000 χρόνια, το παγκόσμιο μέσο pH των ωκεανών μειώνεται σταθερά με πρωτοφανείς ρυθμούς.

Αλλαγές στα ωκεάνια ρεύματα

Η αύξηση της θερμοκρασίας του κλίματος μπορεί να διαταράξει τη θερμοχαλίνια κυκλοφορία, ένα σύστημα μεγάλων ωκεάνιων ρευμάτων που προκαλούνται από τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας και της αλατότητας. Η εισροή γλυκού νερού από το λιώσιμο των πάγων και οι μεταβολές στα πρότυπα κατακρήμνισης μπορούν να μεταβάλουν τα επίπεδα αλατότητας στους ωκεανούς. Κατά συνέπεια, ο συνδυασμός της μεταβαλλόμενης αλατότητας και της αυξανόμενης θερμοκρασίας του νερού έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει αυτά τα ρεύματα. Σε ακραία σενάρια, ορισμένες περιοχές του ωκεανού μπορεί να υποστούν πλήρη διακοπή ή κατάρρευση της θερμοχαλίνιας κυκλοφορίας, οδηγώντας σε σημαντικές κλιματικές επιπτώσεις.

Αλλαγή των έντονων καιρικών φαινομένων

Ορισμένοι κλιματικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα χαρακτηριστικά των καταιγίδων, των τυφώνων και άλλων τροπικών κυκλώνων μπορούν να αλλάξουν λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αυτές οι κολοσσιαίες καταιγίδες τροφοδοτούνται από την ενέργεια των θερμών επιφανειακών υδάτων των ωκεανών. Αναμένεται ότι η μελλοντική αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών θα έχει ως αποτέλεσμα την μεγέθυνση αυτών των καταιγίδων. Αν και ο συνολικός αριθμός των τροπικών κυκλώνων παγκοσμίως μπορεί να μην αυξηθεί απαραίτητα, ένα μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των κυκλώνων θα εκδηλώνονται ως ακραία και καταστροφικής έντασης φαινόμενα. Ορισμένοι επιστήμονες παρατηρούν αύξηση της συχνότητας εκδήλωσης ισχυρών καταιγίδων, αν και οι απόψεις ανάμεσα σε άλλους διίστανται.

Αλλαγές στον σχηματισμό νεφώσεων

Ο σχηματισμός των νεφώσεων αποτελεί ένα απρόβλεπτο φαινόμενο στα παγκόσμια κλιματικά μοντέλα. Σε συνθήκες υψηλότερων θερμοκρασιών, ο ρυθμός εξάτμισης επιταχύνεται, αυξάνοντας τους υδρατμούς στην ατμόσφαιρα που καταλήγουν στη συνέχεια, σε εκτεταμένο σχηματισμό νεφών. Ωστόσο, ο αντίκτυπος στο κλίμα ποικίλλει, ανάλογα των διαφόρων τύπων νεφώσεων και διαφορετικών περιοχών. Ορισμένα σύννεφα παρέχουν σκίαση, συμβάλλοντας στην ψύξη της ατμόσφαιρας, ενώ άλλα συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου παγιδεύοντας θερμότητα μέσω των υδρατμών και των σταγονιδίων. Αν και οι επιστήμονες αναμένουν ένα πιο νεφελώδες περιβάλλον σε έναν θερμότερο κόσμο, ο ακριβής τρόπος με τον οποίο η νέφωση θα αλληλοεπιδράσει με το κλιματικό σύστημα παραμένει αβέβαιος. Κατά συνέπεια, η μελέτη του τρόπου με τον οποίο τα σύννεφα επηρεάζουν το κλιματικό σύστημα αποτελεί ενεργό πεδίο επιστημονικής έρευνας.

Κίνδυνοι για τη θαλάσσια ζωή

Η αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας θα οδηγήσει σε αλλοιώσεις των ωκεάνιων οικοσυστημάτων. Τα ψάρια και άλλοι οργανισμοί έχουν την ικανότητα να μετακινούνται σε πιο δροσερά οικοσυστήματα σε μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη. Ωστόσο, πολλοί θαλάσσιοι οργανισμοί, όπως τα φύκια και τα κοράλλια, που δεν έχουν την ικανότητα μετακίνησης, αντιμετωπίζουν σημαντικό κίνδυνο. Οι αυξημένες θερμοκρασίες στα ρηχά νερά των ωκεανών έχουν οδηγήσει κατά τις τελευταίες δεκαετίες στην καταστροφή περίπου του 25% των κοραλλιογενών υφάλων του πλανήτη. Ένας σημαντικός αριθμός κοραλλιών χάθηκε λόγω της ευαισθησίας στη λεύκανση, ένα φαινόμενο που συνδέεται με τις αυξημένες θερμοκρασίες του νερού.

Κίνδυνοι για τη χερσαία ζωή

Η μεταβολή των θερμοκρασιών, των κατακρημνίσεων και της διάρκειας των εποχών θα επιφέρει αλλαγές στην κατανομή διαφόρων φυτών και ζώων. Καθώς κάποια είδη μπορούν να ευδοκιμήσουν μόνο εντός στενού εύρους ενδιαιτημάτων, η υποβάθμιση των περιοχών στις οποίες μπορούν να επιβιώσουν θα οδηγήσει στην εξαφάνιση πολλών ειδών. Εάν η υπερθέρμανση του πλανήτη κυμανθεί στους 2°C, περίπου το 18% των εντόμων, το 16% των φυτών και το 8% των σπονδυλωτών ζώων, εκτιμάται ότι θα απωλέσουν περισσότερο από το ήμισυ της γεωγραφικής τους εξάπλωσης. Ωστόσο, με τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5°C, η απώλεια ενδιαιτημάτων για τα έντομα, τα φυτά και τα σπονδυλωτά αναμένεται να μειωθεί κατά περίπου 50%. Αντίθετα, ορισμένα είδη, όπως τα κουνούπια που είναι φορείς ασθενειών, ενδέχεται να επεκτείνουν την περιοχή εξάπλωσής τους, λόγω της υπερθέρμανσης του κλίματος. Η αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας αναμένεται επίσης να ενισχύσει την εμφάνιση κυμάτων καύσωνα και ξηρασίας, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη γεωργική παραγωγή, να αυξήσουν τον κίνδυνο πυρκαγιών και να επηρεάσουν ακόμη και την υγεία του ανθρώπου.

Πιθανές απότομες αλλαγές καθώς το κλίμα θερμαίνεται

Ορισμένοι κλιματικοί μετασχηματισμοί συμβαίνουν σταδιακά και μπορούν να προβλεφθούν, ενώ άλλοι εμφανίζονται απότομα και με απρόβλεπτο τρόπο. Η τελευταία κατηγορία είναι ευρέως γνωστή ως “σημεία καμπής”. Ένα σημείο καμπής σηματοδοτεί μια ουσιαστική και απότομη αλλαγή που δεν μπορεί εύκολα να ανακοπεί, ακόμη και με την εφαρμογή ακραίων μέτρων. Τα πιθανά σημεία καμπής περιλαμβάνουν:

Η κατάρρευση των μεγάλων παγετώνων της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής

Το συνεχές λιώσιμο αυτών των παγετώνων είναι ένα σταθερό φαινόμενο. Παρ’ όλα αυτά, οι ενδείξεις δείχνουν ότι το σταδιακό λιώσιμο θα μπορούσε να επιταχυνθεί προς μια ανεξέλεγκτη κατάσταση, με αποτέλεσμα την αιφνίδια και σημαντική μείωση των πάγων. Η πιθανή αυτή κατάρρευση έχει τη δυναμική να προκαλέσει σημαντικές μεταβολές στη στάθμη της θάλασσας και διαταραχή στα ωκεάνια ρεύματα.

Διαταραχή της θερμοχαλίνιας κυκλοφορίας

Σε περίπτωση σημαντικής μεταβολής ή πλήρους παύσης της ωκεάνιας κυκλοφορίας, η διαδικασία μεταφοράς θερμότητας εντός του κλιματικού συστήματος θα επηρεαστεί ουσιαστικά.

Απελευθέρωση μεθανίου με γρήγορο ρυθμό

Εάν το μεθάνιο, ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου, απελευθερωνόταν γρήγορα από τους ταμιευτήρες του (τον μόνιμο πάγο της Αρκτικής και τους υποθαλάσσιους σχηματισμούς πάγου), θα επιτάχυνε τον ρυθμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η απελευθέρωση του μεθανίου θα δημιουργούσε έναν κύκλο ανατροφοδότησης, που θα επιτάχυνε την αύξηση της θερμοκρασίας, η οποία με τη σειρά της θα προκαλούσε πρόσθετες εκπομπές μεθανίου. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι οι απότομες αυξήσεις του μεθανίου μπορεί να έχουν συμβάλει σε σημαντικά γεγονότα μαζικών αφανισμών.

Πρόσληψη άνθρακα από τον ωκεανό

Επί του παρόντος, ο ωκεανός λειτουργεί ως αποδέκτης του CO2, απορροφώντας το από την ατμόσφαιρα. Ωστόσο, θα έρθει κάποια στιγμή που το θαλασσινό νερό θα φτάσει στο σημείο κορεσμού του, αδυνατώντας να απορροφήσει άλλο CO2. Μόλις συμβεί αυτό, όλες οι ανθρωπογενείς εκπομπές CO2 θα παραμείνουν στην ατμόσφαιρα, οδηγώντας σε επιτάχυνση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Επιπλέον, η οξίνιση των ωκεανών θα μπορούσε να διαταράξει τη θαλάσσια ζωή, προκαλώντας τον θάνατο του πλαγκτού που φωτοσυνθέτει, γεγονός που θα εμπόδιζε την ικανότητά του να απορροφήσει το CO2 από τον αέρα. Επιπλέον, η οξύτητα των ωκεανών μπορεί να διαβρώσει το κέλυφος διαφόρων θαλάσσιων οργανισμών, απελευθερώνοντας πίσω στο περιβάλλον τον άνθρακα που είναι αποθηκευμένος σε αυτά.

Αν και τα πιο πάνω σημεία είναι απίθανο να συμβούν μέσα στις επόμενες δεκαετίες, οι συνέπειές τους είναι εξαιρετικά σοβαρές. Ο μη αναστρέψιμος χαρακτήρας αυτών των ενδεχομένων, φανερώνει την επιτακτική ανάγκη να ληφθούν υπόψη κατά την ολοκληρωμένη αξιολόγηση των κινδύνων που συνδέονται με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.

9. Υπάρχει τρόπος να αποτρέψουμε/επιβραδύνουμε την Κλιματική Κρίση;

Η Κλιματική Κρίση εξελίσσεται ήδη και παρόλο που δεν είναι δυνατόν να ανασχέσουμε βραχυπρόθεσμα την υπερθέρμανση του πλανήτη, η έκταση της μπορεί να περιοριστεί μειώνοντας τις ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ακόμη και αν όλες οι ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σταματούσαν σήμερα, η θερμοκρασία της Γης θα συνέχιζε να αυξάνεται για μερικές δεκαετίες, καθώς η πλεονάζουσα θερμότητα που έχει ήδη απορροφηθεί από τους ωκεανούς θα απελευθερωνόταν σταδιακά πίσω στην ατμόσφαιρα. Ωστόσο, μόλις η πλεονάζουσα θερμότητα ακτινοβοληθεί στο διάστημα, η θερμοκρασία της Γης θα σταθεροποιηθεί τελικά σε ένα νέο, αλλά υψηλότερο, επίπεδο.

Ορισμένες παγκόσμιες συνθήκες, όπως η Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) του 1992 και η Συμφωνία του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή του 2015, αφορούν επίσης την επιβράδυνση/πρόληψη της Κλιματικής Κρίσης. Άλλες συμφωνίες που δεν ασχολούνται ειδικά με την Κλιματική Αλλαγή, έχουν επίσης συμβάλει στην αντιμετώπισή της- για παράδειγμα, το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ με την απαγόρευση της παραγωγής και χρήσης χλωροφθορανθράκων (CFC), κατάφερε να εξάλειψε έναν σημαντικό παράγοντα της κλιματικής αλλαγής.

Η διατήρηση και η αναζωογόνηση του φυσικού περιβάλλοντος συμβάλλει επίσης στην προσπάθεια αυτή. Οι τυρφώνες (π.χ. έλη και βάλτοι) καλύπτουν μόνο το 3% της παγκόσμιας έκτασης γης, αλλά αποθηκεύουν διπλάσια ποσότητα άνθρακα από ότι όλα τα δάση μαζί (Εικόνα 12). Τα θαλάσσια λιβάδια και τα μαγκρόβια μπορούν να δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα από τον αέρα, ξεπερνώντας έως και τέσσερις φορές τα ποσοστά δέσμευσης άνθρακα των χερσαίων δασών. Αυτό το χαρακτηριστικό καθιστά τα μαγκρόβια ιδιαίτερα πολύτιμα για την καταπολέμηση της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής.

9.1 Πρόληψη της κλιματικής κρίσης

Η συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων, επιχειρήσεων, της κοινωνίας των πολιτών, της νεολαίας και του ακαδημαϊκού χώρου έχει τη δυνατότητα να επιτύχει έναν πιο ανθεκτικό κόσμο με την αξιοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μεγάλη κλίμακα, τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την εφαρμογή βιώσιμων λύσεων που βασίζονται στη φύση (π.χ. βελτιωμένες μέθοδοι καλλιέργειας, αναζωογόνηση της γης, διατήρηση και ενσωμάτωση φιλικών προς το περιβάλλον πρακτικών στα δίκτυα παραγωγής και διανομής τροφίμων).

Ενώ η τεχνολογία έχει συντελέσει εν μέρει στην επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής, η ανάπτυξη νέων και αποτελεσματικών τεχνολογιών μπορεί να συμβάλει στη μείωση των συνολικών εκπομπών και στη δημιουργία ενός καθαρότερου παγκόσμιου περιβάλλοντος. Επί του παρόντος, υπάρχουν ήδη προσβάσιμες τεχνολογικές λύσεις για πάνω από το 70% των σημερινών εκπομπών. Επιπλέον, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν καταστεί οικονομικά αποδοτικές σε πολλές περιοχές και τα ηλεκτρικά οχήματα βρίσκονται σε πορεία ευρείας υιοθέτησης. Οι προσεγγίσεις που θέτουν τη φύση στο επίκεντρο, μας επιτρέπουν να μετριάσουμε ένα μέρος των επιπτώσεων του διοξειδίου του άνθρακα, ενώ παράλληλα ενισχύουν κρίσιμες λειτουργίες του οικοσυστήματος, τη βιοποικιλότητα, τη διαθεσιμότητα καθαρού νερού, τις καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και την επισιτιστική ασφάλεια.

Κατά τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP21) του 2015 στο Παρίσι, 196 συμμετέχοντα μέρη υιοθέτησαν μια νομικά δεσμευτική συνθήκη με στόχο τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 °C και μέγιστο 2 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Ωστόσο, μια πρόσφατη έκθεση των Ηνωμένων Εθνών υποδηλώνει ότι η επίτευξη των στόχων που τέθηκαν με τη συμφωνία του Παρισιού είναι εξαιρετικά απίθανη. Αντιθέτως, οι υφιστάμενες πολιτικές αναμένεται να οδηγήσουν σε αύξηση της θερμοκρασίας έως και 2,8 °C μέχρι το τέλος του αιώνα. Η έκθεση αναφέρει ότι για να παραμείνουμε σε τροχιά αύξησης κατά 2 °C, οι νέες δεσμεύσεις θα πρέπει να είναι τέσσερις φορές υψηλότερες, ενώ για περιορισμό της αύξησης κατά 1,5 °C, επτά φορές υψηλότερες.

Επιπλέον η προστασία, η διαχείριση και η αναζωογόνηση των οικοσυστημάτων (όπως οι ωκεανοί και τα δάση) που χρησιμεύουν ως φυσικές δεξαμενές άνθρακα και προσφέρουν λύσεις που προέρχονται από τη φύση για την καταπολέμηση της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής είναι υψίστης σημασίας. Η ενίσχυση της ικανότητας της φύσης να απορροφά τις συγκεντρώσεις αερίων μπορεί να αποτελέσει εντός της επόμενης δεκαετίας, περίπου το ένα τρίτο των αναγκαίων μειώσεων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

10. Υπάρχει τρόπος να μετριαστούν οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης;

Σε ολόκληρο τον κόσμο, τα άτομα, τα οικοσυστήματα και οι δομές αντιμετωπίζουν αυξανόμενη ευπάθεια στους κινδύνους που σχετίζονται με το κλίμα, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε διάφορες δυσμενείς επιπτώσεις και καταστροφές.

Δεδομένου ότι ο έγκαιρος εντοπισμός κινδύνων μπορεί να οδηγήσει σε επιτυχή αντιμετώπισή τους, πιστεύεται ότι η υιοθέτηση μιας προληπτικής προσέγγισης είναι ζωτικής σημασίας. Η προσέγγιση αυτή περιλαμβάνει τη διενέργεια εκτίμησης κινδύνου προσαρμοσμένης στο τοπικό πλαίσιο και, στη συνέχεια, την επιλογή κατάλληλων μεθόδων και στόχων για τον μετριασμό και τη διαχείριση των εν λόγω κινδύνων. Είναι εξίσου σημαντικό να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής πέρα από τους επιμέρους κλιματικούς κινδύνους και να υιοθετηθεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των ιδιαίτερα ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας (Εικόνα 13), καθώς και του ιδιωτικού τομέα και των τοπικών διοικητικών οργάνων. Με την υιοθέτηση αυτής της προσέγγισης μπορεί να ενισχυθεί η συνολική ανθεκτικότητα και να αποτραπούν καταστροφικές συνέπειες από την εκδήλωση ακραίων φαινομένων.

Στόχος είναι να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η ευημερία των ατόμων, να ελαχιστοποιηθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία και το περιβάλλον και να προστατευθούν οι πηγές εισοδήματος των ανθρώπων απέναντι στους διάφορους κινδύνους. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων οι διάφοροι εμπλεκόμενοι φορείς, καθώς και τα άτομα που πλήττονται και είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα. Η ένταξη στις διαδικασίες αυτές, ενισχύει την αποδοχή και υποστήριξη προς τα αναγκαία μέτρα, την ευαισθητοποίηση και πρόληψη, τη μείωση και διαχείριση τυχόν ζημιών και απωλειών που σχετίζονται με το κλίμα.

10.1 Η διαδικασία διαχείρισης του κλιματικού κινδύνου

α. Ανάλυση και αξιολόγηση των κλιματικών κινδύνων

Η διαχείριση του κλιματικού κινδύνου βασίζεται σε ενδελεχείς και συνεχείς αξιολογήσεις των κινδύνων. Με την ανάλυση των κινδύνων που σχετίζονται με την κλιματική κρίση και τον προσδιορισμό των πιθανών επιπτώσεών τους, δημιουργείται ένα γερό υπόβαθρο για την ιεράρχηση των αναγκαίων δράσεων και τη διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων προς αντιμετώπιση ενός ευρέος φάσματος κινδύνων.

β. Μέτρα που εφαρμόζονται για την ολοκληρωμένη διαχείριση του κλιματικού κινδύνου

Η ολοκληρωμένη διαχείριση του κλιματικού κινδύνου περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα στρατηγικών, εργαλείων και προληπτικών μέτρων, όπως η εφαρμογή προσαρμοσμένων κανονισμών δόμησης και χρήσης γης που λαμβάνουν υπόψη τους κινδύνους, καθώς και παραδοσιακές τακτικές προσαρμογής, όπως οι βελτιωμένοι σπόροι και οι εναλλακτικές μέθοδοι καλλιέργειας.

γ. Διαδικασία Λήψης αποφάσεων και εφαρμογή

Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων σε δημόσιο και ιδιωτικό επίπεδο εξετάζουν τα ολοκληρωμένα μέτρα διαχείρισης των κλιματικών κινδύνων που έχουν εντοπιστεί και λαμβάνουν υπόψη το σχετικό κόστος, επιτρέποντάς τους έτσι να τα ιεραρχήσουν, να τα χρηματοδοτήσουν και να τα εφαρμόσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

11. Τι πρέπει να γίνει κατά τη διάρκεια της Κλιματικής Κρίσης;

Η κλιματική κρίση θεωρείται όλο και περισσότερο ως η αιτία των φυσικών καταστροφών, αλλά ένας αυξανόμενος αριθμός επιστημόνων προειδοποιεί ότι η αποκλειστική απόδοση της ευθύνης για τις καταστροφές στο κλίμα, παραβλέπει τις ανεπαρκείς πολιτικές αποφάσεις και σχεδιασμούς, που κάνουν τις συνέπειες των γεγονότων αυτών πολύ χειρότερες. Από αυτή την άποψη, οι πολιτικές και οι σχεδιασμοί πρέπει επειγόντως να επανεξεταστούν υπό το πρίσμα της συσσωρευμένης γνώσης και εμπειρίας της Κλιματικής Κρίσης.

Η επιθυμητή στροφή προς μια κοινωνία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα απαιτεί την ενεργό συμμετοχή των πολιτών, ιδίως εκείνων που κατοικούν σε προηγμένες οικονομίες. Ως πρώτο μέτρο, είναι σημαντικό ως πολίτες να μάθετε όσο το δυνατόν περισσότερα σχετικά με την Κλιματική Κρίση. Η καλύτερη ενημέρωση για τη φύση των κινδύνων, σημαίνει καλύτερη προετοιμασία για την αντιμετώπισή τους. Ως δεύτερο μέτρο, θα πρέπει επίσης να διερευνήσετε τις επιλογές που έχετε στη διάθεσή σας για να συμβάλλετε προσωπικά στην αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης. Στο πλαίσιο αυτό, τα Ηνωμένα Έθνη προωθούν την εκστρατεία ActNow που προάγει την προσωπική δράση απέναντι στην Κλιματική Κρίση και τα ζητήματα αειφορίας. Περίπου τα 2/3 των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου συνδέονται με τα ιδιωτικά νοικοκυριά.

11.1 Η εκστρατεία ActNow των Ηνωμένων Εθνών

Η εκστρατεία ActNow των Ηνωμένων Εθνών προωθεί την προσωπική δράση μέσα από δέκα πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης:

Εξοικονόμηση ενέργειας στο σπίτι

Μειώστε την κατανάλωση ενέργειας στο νοικοκυριό σας

Σημαντικό μέρος της ενέργειας που χρησιμοποιούμε για ηλεκτρισμό και θέρμανση βασίζεται στον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Για να μειώσετε τη χρήση ενέργειας, μπορείτε να εφαρμόσετε διάφορες στρατηγικές, όπως η μείωση της θέρμανσης και της ψύξης, η υιοθέτηση λαμπτήρων LED και ενεργειακά αποδοτικών ηλεκτρικών συσκευών, το πλύσιμο των ρούχων με κρύο νερό και η επιλογή του στεγνώματος με αέρα αντί της χρήσης στεγνωτηρίου. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης του σπιτιού σας, όπως η ενίσχυση της μόνωσης ή η αντικατάσταση ενός φούρνου πετρελαίου ή φυσικού αερίου με μια ηλεκτρική αντλία θερμότητας, μπορεί δυνητικά να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα κατά περίπου 900 κιλά CO2e ετησίως.

Περπατήστε, χρησιμοποιήστε ποδήλατο ή δημόσιες συγκοινωνίες

Επιλέξτε να περπατήσετε, να μετακινηθείτε με ποδήλατο ή με μέσα μαζικής μεταφοράς

Πολλοί δρόμοι σε όλο τον κόσμο είναι γεμάτοι με αυτοκίνητα που κινούνται κυρίως με ντίζελ ή βενζίνη. Η επιλογή του περπατήματος ή του ποδήλατου αντί της οδήγησης μπορεί να μειώσει αποτελεσματικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ενώ παράλληλα μπορεί να ωφελήσει τη συνολική σας υγεία και σωματική ευεξία. Όταν ταξιδεύετε σε μεγαλύτερες αποστάσεις, καλό είναι να εξετάζετε τη χρήση τρένων ή λεωφορείων. Επιπλέον, όποτε είναι εφικτό, συνιστάται η επιλογή του κοινού αυτοκινήτου για ομάδες ατόμων. Η υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής χωρίς αυτοκίνητο μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση του αποτυπώματος άνθρακα, έως και 2 τόνους CO2e ετησίως, σε σύγκριση με έναν τρόπο ζωής που είναι εξαρτημένος στο αυτοκίνητο.

Τρώτε περισσότερα λαχανικά

Αυξήστε την κατανάλωση λαχανικών για να ελαχιστοποιήσετε το περιβαλλοντικό σας αποτύπωμα. Η κατανάλωση μεγαλύτερης ποσότητας λαχανικών, φρούτων, δημητριακών ολικής αλέσεως, οσπρίων, ξηρών καρπών και σπόρων, με ταυτόχρονη μείωση της κατανάλωσης κρέατος και γαλακτοκομικών, μπορεί να έχει σημαντικό θετικό αποτέλεσμα. Η παραγωγή φυτικών τροφίμων παράγει συνήθως λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και απαιτεί λιγότερη ενέργεια, γη και υδάτινους πόρους. Η μετάβαση από μια μικτή διατροφή σε μια χορτοφαγική έχει τη δυνατότητα να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα κατά περίπου 500 κιλά CO2e ετησίως (ή έως και 900 κιλά για μια χορτοφαγική διατροφή).

Σκεφτείτε το ταξίδι σας

Όταν σκέφτεστε τα ταξίδια σας, είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε ότι τα αεροπλάνα καταναλώνουν σημαντικές ποσότητες ορυκτών καυσίμων, οδηγώντας σε σημαντικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Κατά συνέπεια, η ελαχιστοποίηση του αριθμού των πτήσεων που πραγματοποιείτε είναι από τις δραστικότερες μεθόδους για να μειώσετε το περιβαλλοντικό σας αποτύπωμα. Όποτε είναι δυνατόν, επιλέξτε εικονικές συναντήσεις, ταξίδια με τρένο ή ακόμη και να εξετάσετε το ενδεχόμενο ακύρωσης ταξιδιών μεγάλων αποστάσεων. Ακυρώνοντας έστω και μία πτήση μεγάλης απόστασης μετ’ επιστροφής, μπορείτε δυνητικά να μειώσετε το αποτύπωμα άνθρακα κατά σχεδόν 2 τόνους CO2e.

Πετάξτε λιγότερα τρόφιμα

Η απόρριψη των τροφίμων οδηγεί στην κατασπατάληση των πόρων και της ενέργειας που επενδύονται στην καλλιέργεια, την παραγωγή, τη συσκευασία και τη μεταφορά τους. Επιπλέον, όταν τα τρόφιμα αποσυντίθενται στις χωματερές, απελευθερώνουν μεθάνιο, ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου. Για να ελαχιστοποιήσετε τη σπατάλη, αξιοποιήστε στο έπακρο τις αγορές σας και κομποστοποιήστε τα υπολείμματα. Μειώνοντας τα απορρίμματα τροφίμων, μπορείτε δυνητικά να μειώσετε το ετήσιο αποτύπωμα άνθρακα κατά 300 κιλά CO2e.

Μείωση, επαναχρησιμοποίηση, επισκευή και ανακύκλωση

Η αγορά ηλεκτρονικών συσκευών, ειδών ένδυσης και διαφόρων άλλων προϊόντων συμβάλλει στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα καθ’ όλη τη διάρκεια της παραγωγικής τους διαδικασίας, ξεκινώντας από την εξόρυξη των πρώτων υλών έως την κατασκευή και τη μεταφορά των προϊόντων στην αγορά. Για να διαφυλάξουμε το περιβάλλον μας, καλό είναι να ελαχιστοποιούμε την κατανάλωση, επιλέγοντας μεταχειρισμένα αντικείμενα, επισκευάζοντας τα υπάρχοντά μας όποτε είναι δυνατόν και φυσικά ανακυκλώνοντας. Η παραγωγή ενός κιλού κλωστοϋφαντουργικού προϊόντος ισοδυναμεί με περίπου 17 κιλά εκπομπών CO2e. Μειώνοντας την αγορά καινούργιων ρούχων και άλλων καταναλωτικών αγαθών, είναι δυνατόν να μειώσουμε τόσο το αποτύπωμα άνθρακα όσο και την ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων.

Αλλάξτε την πηγή ενέργειας του σπιτιού σας

Ενημερωθείτε από τον παροχέα ηλεκτρικής ενέργειας της οικίας σας, σχετικά με την πηγή της και συγκεκριμένα αν βασίζεται σε πετρέλαιο, άνθρακα ή φυσικό αέριο. Εάν είναι εφικτό, διερευνήστε τη δυνατότητα μετάβασης σε βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις, όπως η αιολική ή η ηλιακή ενέργεια. Μια άλλη δυνατότητα είναι η εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών στη στέγη σας για την παραγωγή ενέργειας για το νοικοκυριό σας. Πραγματοποιώντας τη μετάβαση από την ενέργεια που βασίζεται στο πετρέλαιο, το φυσικό αέριο ή τον άνθρακα σε ανανεώσιμες πηγές όπως η αιολική ή η ηλιακή ενέργεια, μπορείτε δυνητικά να μειώσετε το ετήσιο αποτύπωμα άνθρακα κατά 1,5 τόνους CO2e.

Μετάβαση σε ηλεκτρικό όχημα

Εάν σκέφτεστε να αγοράσετε ένα όχημα, καλό είναι να εξετάσετε το ενδεχόμενο να επιλέξετε ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, λόγω της αυξανόμενης διαθεσιμότητας μιας ευρύτερης γκάμας προσιτών μοντέλων. Σε πολλές χώρες, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα έχουν το πλεονέκτημα ότι μειώνουν την ατμοσφαιρική ρύπανση και εκπέμπουν σημαντικά λιγότερα αέρια του θερμοκηπίου σε σύγκριση με τα οχήματα που κινούνται με φυσικό αέριο ή ντίζελ. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι πολλά ηλεκτρικά αυτοκίνητα εξακολουθούν να βασίζονται στην ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από ορυκτά καύσιμα και η παραγωγή των μπαταριών και των κινητήρων τους περιλαμβάνει σπάνια ορυκτά που συχνά έχουν σημαντικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος. Κάνοντας τη μετάβαση από ένα βενζινοκίνητο ή πετρελαιοκίνητο αυτοκίνητο σε ένα ηλεκτρικό όχημα μπορείτε να μειώσετε αποτελεσματικά το ανθρακικό σας αποτύπωμα κατά περίπου 2 τόνους CO2e ετησίως. Εναλλακτικά, ένα υβριδικό όχημα έχει τη δυνατότητα να σας εξοικονομήσει περίπου 700 κιλά CO2e ετησίως.

Κάντε τα χρήματά σας να μετρήσουν

Οι επιλογές που κάνουμε στις δαπάνες μας έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον. Είναι στο χέρι σας να αποφασίσετε ποια προϊόντα και υπηρεσίες υποστηρίζετε. Για να μειώσετε το οικολογικό σας αποτύπωμα, επιλέξτε προϊόντα από εταιρείες που χρησιμοποιούν υπεύθυνα τους πόρους και είναι αφοσιωμένες στη μείωση των εκπομπών αερίων και των αποβλήτων τους. Σε περιπτώσεις όπου τα χρήματά σας επενδύονται για λογαριασμό σας, όπως μέσω ενός συνταξιοδοτικού ταμείου, θα μπορούσαν εμμέσος να υποστηρίξουν δραστηριότητες όπως η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων ή η αποψίλωση των δασών. Διασφαλίζοντας ότι οι αποταμιεύσεις σας κατευθύνονται σε περιβαλλοντικά βιώσιμες επιχειρήσεις, μπορείτε να μειώσετε σημαντικά το αποτύπωμα άνθρακα.

Μιλήστε

Ενθαρρύνετε την ενεργό συμμετοχή και συσπειρώστε άλλους ώστε να συμμετάσχουν σε προληπτικά μέτρα. Αυτή η προσέγγιση είναι μια ταχεία και ιδιαίτερα αποτελεσματική μέθοδος για την επίτευξη ουσιαστικής αλλαγής. Συμμετέχετε σε συζητήσεις με τους γύρω σας, συμπεριλαμβανομένων των γειτόνων, των συναδέλφων, των φίλων και της οικογένειας. Τονίστε σε ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, την ανάγκη αλλαγών που στοχεύουν σε έναν φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεών τους. Κάντε εκκλήσεις σε ηγέτες τόσο σε τοπική όσο και σε διεθνή κλίμακα, προτρέποντάς τους να αναλάβουν άμεση δράση. Η αντιμετώπιση των κλιματικών ζητημάτων αποτελεί συλλογική ευθύνη που αφορά τον καθένα από εμάς. Ενώ κανένα άτομο δεν μπορεί να το αντιμετωπίσει μόνο του, όλοι μαζί έχουμε τη δύναμη να κάνουμε τη διαφορά.

12. Τι είδους χάρτες Κλιματικής Κρίσης υπάρχουν;

Υπάρχουν πολλοί χάρτες που αναφέρονται στην Κλιματική Κρίση, προσφέροντας απτές απεικονίσεις του τρόπου, της έκτασης και του μεγέθους των αλλαγών που θα επέλθουν ως αποτέλεσμα της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής (Εικόνα 14). Αυτοί οι χάρτες καλύπτουν πτυχές όπως οι δασικές πυρκαγιές, η γεωργία, η διαθεσιμότητα νερού, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η θαλάσσια ζωή, η ξηρασία και τα καιρικά πρότυπα.

Ένα πρόβλημα με την Κλιματική Κρίση είναι ότι παρά το γεγονός ότι αποτελεί την πιο μνημειώδη πρόκληση που έχει αντιμετωπίσει ποτέ η ανθρωπότητα, παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεπαίσθητη για τον μέσο άνθρωπο. Οι επιστήμονες που προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν για μια έννοια που είναι δύσκολο να κατανοηθεί έχουν αναπτύξει μια σειρά από στατικούς και διαδραστικούς χάρτες που εμφανίζουν τις πραγματικές και προβλεπόμενες επιπτώσεις της Κλιματικής Κρίσης.

Εικόνα 14: Σύνολο δεδομένων της NASA που δείχνει τις προβλεπόμενες αλλαγές παγκοσμίως σε περιφερειακό επίπεδο κάτω από διαφορετικά σενάρια αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα, όπως αυτά προσομοιώνονται από 21 κλιματικά μοντέλα. Τα δεδομένα υψηλής ανάλυσης, τα οποία μπορούν να προβληθούν σε ημερήσια χρονική βάση και στην κλίμακα μεμονωμένων πόλεων και κωμοπόλεων, θα βοηθήσουν τους επιστήμονες και τους σχεδιαστές να εκτιμήσουν τους κλιματικούς κινδύνους για την καλύτερη κατανόηση των τοπικών και παγκόσμιων επιπτώσεων των κινδύνων, όπως η ακραία ξηρασία, οι πλημμύρες, οι καύσωνες και οι απώλειες στην γεωργική παραγωγή. Πηγή: https://www.nasa.gov/press-release/nasa-releases-detailed-global-climate-change-projections

Η τεχνολογία γεωχωρικών πληροφοριών, που χρησιμοποιείται σε ορισμένους χάρτες, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη μελέτη της υπερθέρμανσης του πλανήτη μέσα από τη σύνδεση που μπορεί να δημιουργήσει μεταξύ του ατόμου με συγκεκριμένους κινδύνους και της Κλιματικής Κρίσης. Η πιο αποτελεσματική προσέγγιση περιλαμβάνει τη χαρτογράφηση των επιπτώσεων της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής σε τοπική κλίμακα με τη χρήση δορυφορικών εικόνων.

12.1. Ενδεικτικά παραδείγματα χαρτών που αφορούν στην Κλιματική Κρίση

Google Planetary Earth Engine (Google Earth Engine)
NASA’s Earth Climate Change Maps (Nasa’s Earth Climate Change Global Map)
Surging Sea Level Analysis (Surging Sea Map)
The Met Office Four Degree interactive map (https://sustaineurope.com/the-met-office.htm)
If All the Ice Melted (National Geographic Sea Level maps)
Disappearing Glaciers (Disappearing Glaciers story map)
Esri’s Global Footprint Story Map (Global Footprint Network)
Carbon Emissions (Carbon Emissions map)
Climate Commons (Climate Commons)
ElkanoData Pollution Map (World Bank master database)
Climate Impact map thatprovides a highly localized picture of future climate impacts across the US and the globe

Επιλεγμένες βιβλιογραφικές αναφορές

Επιλεγμένες βιβλιογραφικές αναφορές

Climate change and human behaviour. Nat Hum Behav 6, 1441–1442 (2022). https://doi.org/10.1038/s41562-022-01490-9

Dayton-Johnson, J. (2006), “Natural Disaster and Vulnerability”, OECD Development Centre Policy Briefs, No. 29, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/202670544086.

Keenan, R.J. Climate change impacts and adaptation in forest management: a review. Annals of Forest Science 72, 145–167 (2015). https://doi.org/10.1007/s13595-014-0446-5

IPCC, 2014: Summary for Policymakers. In: Climate Change 2014: Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Edenhofer, O., R. Pichs-Madruga, Y. Sokona, E. Farahani, S. Kadner, K. Seyboth, A. Adler, I. Baum, S. Brunner, P. Eickemeier, B. Kriemann, J. Savolainen, S. Schlömer, C. von Stechow, T. Zwickel and J.C. Minx (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.

IPCC, 2014: Summary for policymakers. In: Climate Change 2014: Impacts,Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Field, C.B., V.R. Barros, D.J. Dokken, K.J. Mach, M.D. Mastrandrea, T.E. Bilir, M. Chatterjee, K.L. Ebi, Y.O. Estrada, R.C. Genova, B. Girma, E.S. Kissel, A.N. Levy, S. MacCracken, P.R. Mastrandrea, and L.L.White (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, pp. 1-32.

OECD (2019), Responding to Rising Seas: OECD Country Approaches to Tackling Coastal Risks, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/9789264312487-en.

OECD (2018), “Climate-resilient infrastructure”, OECD Environment Policy Papers, No. 14, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/4fdf9eaf-en.

Pearce, F. Yale Environment 360, Yale School Of The Environment

It’s Not Just Climate: Are We Ignoring Other Causes of Disasters? February 8, 2022.

https://e360.yale.edu/features/its-not-just-climate-are-we-ignoring-other-causes-of-disasters

Romm, Madeline. 2022. A Climate of Terror? Climate Change as an Indirect Contributor to Terrorism. College Park, MD: START https://www.start.umd.edu/pubs/Climate_Change_Terrorism_Rapid_Review_1_FINAL.pdf

Swim, J.K., Clayton, S., Howard, G, S,. Human Behavioral Contributions to Climate Change Psychological and Contextual Drivers. American Psychologist, 2011 – psycnet.apa.org https://www.apa.org/pubs/journals/releases/amp-66-4-251.pdf

Πηγές στο διαδίκτυο

ActionAid – Climate change and flooding, 10 February 2023 https://www.actionaid.org.uk/our-work/emergencies-disasters-humanitarian-response/climate-change-and-flooding#:~:text=How%20is%20climate%20change%20connected,to%20form%20heavy%20rainfall1%20 (accessed 23.05.23).

Vladimir Spasić, Balkan Green Energy News, January 10, 2023. 2022 – year of extreme weather, climate events. https://balkangreenenergynews.com/2022-year-of-extreme-weather-climate-events/ (accessed 26.05.23).

Cooperative Institute for Research in Environmental Sciences at the University of Colorado Boulder (CIRES) ‘What Happens In The Tropics Can Reach The Arctic And Set Up Extreme Precipitation Events’, April 21, 2023.

https://cires.colorado.edu/news/what-happens-tropics-can-reach-arctic-and-set-extreme-precipitation-events (accessed 18.05.23).

Columbia Magazine, Science & Technology Climate Change Fuels Significant Increase In US Forest Fires. Ed. David J. Craig, , Winter 2016-2017.

https://magazine.columbia.edu/article/climate-change-fuels-significant-increase-us-forest-fires.

European Commission web page on Climate Change and wildfires

https://joint-research-centre.ec.europa.eu/system/files/2020-09/09_pesetaiv_wildfires_sc_august2020_en.pdf accessed 25.05.23).

European Commission web page on Climate Action ‘Causes of climate change’. https://climate.ec.europa.eu/climate-change/causes-climate-change_en

(accessed 18.05.23)

German Federal Ministry for Economic Cooperation and Development web page on Climate Change And Development (14/10/2022): Analysing and managing climate risks.. https://www.bmz.de/en/issues/climate-change-and-development/climate-risk-management

(accessed 31.05.23)

GISGeography webpage: 10 Climate Change Maps – The Climate Explained. August 15, 2022.

https://gisgeography.com/climate-change-effects-maps/

IMF Blog, 2022. Methane Emissions Must Fall for World to Hit Temperature Targets (Authors: Black, S., Parry, I., Vernon, N. Published 02. 11. 22). https://www.imf.org/en/Blogs/Articles/2022/11/02/methane-emissions-must-fall-for-world-to-hit-temperature-targets. (accessed 10.09.23).

IPCC Working Group on Impact s Adaptation and Vulnerability (2014)

https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/03/WGIIAR5_SPM_Top_Level_Findings-1.pdf (accessed 31.05.23)

Karmakar, Amrita, 2021. Future of Higher Education in Today’s Context. Published in Linked April 3rd, 2021. https://www.linkedin.com/pulse/future-higher-education-todays-context-amrita-karmakar (accessed 10.09.23)

National Aeronautics and Space Administration (NASA). ‘Responding to Climate Change’.

Holly Shaftel, May 15, 2023, https://climate.nasa.gov/solutions/adaptation-mitigation/#:~:text=Mitigation%20%E2%80%93%20reducing%20climate%20change%20%E2%80%93%20involves,these%20gases%20(such%20as%20the

National Oceanic and Atmospheric Administration, Science and Information for a Climate-Smart Nation (Authors: Herring, D. and Lindse, R.). Can we slow or even reverse global warming? OCTOBER 12, 2022 https://www.climate.gov/news-features/climate-qa/can-we-slow-or-even-reverse-global-warming#:~:text=Yes.,(%E2%80%9Cblack%20carbon%E2%80%9D).

(accessed 29.05.23).

National Oceanic and Atmospheric Administration, Science and Information for a Climate-Smart Nation (Author: Lindse, R.) If carbon dioxide hits a new high every year, why isn’t every year hotter than the last? MAY 12, 2023 https://www.climate.gov/news-features/climate-qa/if-carbon-dioxide-hits-new-high-every-year-why-isn’t-every-year-hotter-last (accessed: 10.09.23)

NASA Press release, 2015. NASA Releases Detailed Global Climate Change Projections

https://www.nasa.gov/press-release/nasa-releases-detailed-global-climate-change-projections

(accessed 10.09.23)

NASA Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. How do we predict Climate Change. March 31st, 2023. https://climatekids.nasa.gov/climate-model/#:~:text=The%20Short%20Answer%3A,to%20influence%20a%20region’s%20climate.

United Nations Security Council Meeting, press release: People, Countries Impacted by Climate Change Also Vulnerable to Terrorist Recruitment, Violence. SC/14728, 9 December 2021.

https://press.un.org/en/2021/sc14728.doc.htm (accessed 23.05.23).

University of Calgary (Canada), Energy Education web page: Glacial and interglacial periods

https://energyeducation.ca/encyclopedia/Glacial_and_interglacial_periods (accessed 23.05.23).

United Nations web page on Climate Action: ‘The Climate Crisis – A Race We Can Win’.

https://www.un.org/en/un75/climate-crisis-race-we-can-win (accessed 18.05.23).

United Nations web page on Climate Action: ‘Biodiversity – our strongest natural defense against climate change’. https://www.un.org/en/climatechange/science/climate-issues/biodiversity#:~:text=The%20risk%20of%20species%20extinction,destroy%20almost%20all%20remaining%20reefs. (accessed 22.05.23).

United Nations web page on Climate Action ‘What Is Climate Change?’.

https://www.un.org/en/climatechange/what-is-climate-change (accessed 18.05.23).

United Nations web page on Peace, dignity and equality on a healthy planet. GLOBAL ISSUES – Climate Change. https://www.un.org/en/global-issues/climate-change (accessed 22.05.23).

United Nations Climate Change Conference 2022 (COP 27) Outcomes.

https://unfccc.int/cop27

United Nations Trust Fund for Human Security web page. Human Security: Building Resilience to Climate Threats.

https://www.un.org/humansecurity/wp-content/uploads/2017/10/o6.pdf

(accessed 22.05.23).

United States Environmental Protection Agency. Climate Change Science: Future of Climate Change. https://climatechange.chicago.gov/climate-change-science/future-climate-change#Ice (accessed 27.05.23)

United States Environmental Protection Agency. Climate Change Indicators: Wildfires. March 21, 2023. https://www.epa.gov/climate-indicators/climate-change-indicators-wildfires#:~:text=Multiple%20studies%20have%20found%20that,wildfire%20frequency%2C%20and%20burned%20area.&text=The%20wildfire%20season%20has%20lengthened,and%20drier%20soils%20and%20vegetation (accessed 18.05.23).

United States Environmental Protection Agency. Climate Change Science: ‘Causes of Climate Change’, April 25, 2023.

https://www.epa.gov/climatechange-science/causes-climate-change – :~:text=Since the Industrial Revolution, human,also affect the earth’s climate (accessed 18.05.23).

University Corporation for Atmospheric Research (UCAR), Centre for Science Education. Predictions of Future Global Climate. https://scied.ucar.edu/learning-zone/climate-change-impacts/predictions-future-global-climate (accessed 30.05.23)

Climate Change Committee (UK) web site: What are the Climate Change Risks.

https://www.theccc.org.uk/what-is-climate-change/what-are-the-risks/

(accessed 31.05.23)

World Meteorological Organisation Press release (17052023). ‘Global temperatures set to reach new records in next five years’. 17 May 2023.

https://public.wmo.int/en/media/press-release/global-temperatures-set-reach-new-records-next-five-years

World Meteorological Organisation Press release (03052023). ‘Prepare for El Niño’. 3 May 2023. https://public.wmo.int/en/media/press-release/wmo-update-prepare-el-ni%C3%B1o (accessed 19.05.23).

World Meteorological Organisation Press release (17052023). Global temperatures set to reach new records in next five years. 17 May 2023. https://public.wmo.int/en/media/press-release/global-temperatures-set-reach-new-records-next-five-years. (accessed 25.05.23).

World Health Organisation / Europe Newsletter: ‘Climate change is already killing us, but strong action now can prevent more deaths’. November 2022. https://www.who.int/europe/news/item/07-11-2022-statement—climate-change-is-already-killing-us–but-strong-action-now-can-prevent-more-deaths